فک بخش قدرتمند و مهمی از بدن انسان است که به کمک عضلات، تاندون‌ها و استخوان‌ها نیاز دارد تا بتواند در هماهنگی کامل وظایف خود را انجام دهد. برخی افراد دچار ناهنجاری‌های اسکلت دندانی و صورت هستند و در عملکرد فک مشکل دارند. زمانی که فک بالا و پایین به درستی روی هم قرار نگیرد، بیمار در فعالیت‌های روزمره مانند غذا‌خوردن، صحبت‌کردن و تنفس دچار مشکل می‌شود. گاهی اوقات اختلال آناتومیک فک و دندان با ارتودنسی قابل‌اصلاح است. در واقع ارتودنسی یک گزینه رایج برای ناهماهنگی خفیف تا متوسط فک است اما زمانی که ارتودنسی نتواند مشکل بیمار را حل کند تنها راه چاره جراحی فک است.
برخی مشکلات فک مادرزادی و ارثی هستند و برخی نیز منشأ دیگری دارند؛ به عنوان مثال عادت‌های نادرست دوران کودکی مانند مکیدن انگشت، زبان زدن به دندان‌ها، استفاده از پستانک بالای 3 سالگی و همچنین استفاده از شیشه شیر در طولانی مدت. درآوردن دندان اضافی، افتادن دندان‌ها و داشتن دندان نهفته از دیگر علل ایجاد ناهنجاری‌های فک هستند. پر کردن به شیوه نامناسب، شکستن فک در اثر سوانح و ایجاد تومورهای دهان و فک از علل مهم دیگر ایجاد این اختلالات هستند.
جراحی فک که به آن جراحی ارتوگناتیک هم می‌گویند، ناهماهنگی متوسط تا شدید فک را اصلاح می‌کند و باعث بهبود عملکرد، بازگشتن تعادل صورت و بهبود کیفیت زندگی فرد می‌شود. جراحی فک توسط دندانپزشک، جراح دندانپزشک و جراح فک و صورت انجام می‌شود.
دکتر شهاب الدین عزیزی ، بهترین جراح فک و صورت در تهران ، بیان می کند عمل زیبایی فک ، علاوه بر تاثیر مثبتی که بر چهره افراد می گذارد ؛ باعث رفع مشکلات ناشی از ناهنجاری فک نیز می شود.
کدام ناهنجاری‌های فک با جراحی فک قابل درمان هستند؟
در صورتی که شما یا فرزندتان یک یا چند مورد از ناهنجاری‌های زیر را داشته باشید ممکن است پزشک به شما جراحی فک را توصیه کند.
o آندربایت شدید: در این حالت فک پایین فراتر از دندان‌های بالا به سمت جلو بیرون می‌زند. آندربایت می‌تواند به دلیل کوچک‌بودن یا رشد ناکافی فک فوقانی (شایع در کودکان مبتلا به شکاف کام) یا بزرگ‌بودن و رشد بیش‌از‌حد فک پایین باشد. جراحی فک پایین می‌تواند این مشکل را برطرف کند.
o اوربایت شدید: در این حالت فک بالا به طور غیرطبیعی از دندان‌های پایین به جلو بیرون می‌زند و باعث می‌شود که فک پایین عقب‌نشینی کند. اوربایت می‌تواند به دلیل رشد ناکافی فک پایین (شایع در کودکان مبتلا به سندرم‌های تریچر کالینز و پیر رابین) یا رشد بیش از حد فک فوقانی باشد. جراحی فک بالا می‌تواند این مشکل را برطرف کند.
o اپن بایت: در این حالت فک بالا و پایین با یک زاویه نامناسب و غیرطبیعی به سمت بیرون رشد می‌کند و دندان‌ها به صورت صحیح روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند. جراحی دو فک در کنار ارتودنسی می‌تواند این ناهنجاری را درمان کند.
o فک‌های نامتقارن: در این حالت یک طرف فک با سرعت کمتری نسبت به طرف دیگر رشد می‌کند و باعث عدم تقارن فک یا صورت می‌شود و چانه ممکن است به چپ یا راست منحرف شود (شایع در کودکان مبتلا به میکروزومی همی فاسیل). جراحی دو فک می‌تواند این حالت را اصلاح کند.
انواع جراحی زیبایی فک به شرح ذیل می باشد:
اصلاح جلو آمدگی فک: در این روش از جراحی زیبایی ، قسمتی از فک که دندان روی آن قرار گرفته شده است ؛ به عقب برده می شود تا هر دو فک بالا و پایین با یکدیگر همتراز شوند.
اصلاح عقب رفتگی فک: در این نوع جراحی فک ، بخشی از فک بریده شده و به عقب برده می شود تا دندان های فک بالا و پایین بر روی یکدیگر قرار گیرند.
اصلاح اپن بایت: این عارضه باعث فاصله بین دندان های بالا و پایین می شود ، در این روش ابتدا جراح فک و صورت یک برش بر روی فک ایجاد می کند و پس از اصلاح ایرادات موجود با استفاده از پیچ و صفحه های مخصوص ، فک را در ناحیه مورد نظر تثبیت می کند.
جراحی فک پایین: معمولا زمانی عمل فک پایین ، انجام می شود که فک بالا به اندازه کافی رشد کرده باشد اما فک پایین به اندازه کافی رشد نکرده باشد و عقب تر قرار گرفته باشد ؛ در این صورت با انجام جراحی زیبایی فک ، فک پایین را در جای اصلی خود قرار می دهند.
جراحی فک بالا: در این حالت ، فک بالا به اندازه کافی رشد نکرده است که با انجام این جراحی ، جای قرار گیری آن را اصلاح می کنند.
در چه صورتی به جراحی فک نیاز داریم؟
اگر فک شما مشکل دارد و با ارتودنسی قابل حل نیست، ممکن است دندانپزشک شما توصیه کند که جراحی فک بالا یا جراحی فک پایین انجام دهید. دندانپزشک و جراح شما با هم همکاری خواهند کرد تا با جراحی فک عقب رفته یا جراحی فک جلو آمده یا دیگر ناهنجاری فک شما اصلاح شود. جراحی ارتوگناتیک معمولا با دو هدف مشخص انجام می‌شود:
۱. عمل فک برای بهبود عملکرد فک
تراز مناسب دندانی اینگونه است که فک و دندان‌های بالا کمی دورتر از دندان‌های پایین بیرون آیند و دندان‌های آسیاب روی هم قرار گیرند. اگر فک‌ها به‌درستی در یک راستا قرار نگیرند ممکن است در جویدن غذا، بلعیدن آن و حتی تنفس دچار مشکل شوید. علاوه‌بر‌این در طول زندگی فرد، ناهنجاری فک باعث سایش دندان و فشار‌آمدن به آرواره‌ها می‌شود که منجر به ایجاد درد در ناحیه فک و گردن می‌شود. جراحی ارتوگناتیک باعث بهبود عملکرد فک و سلامت آن می‌شود. اگر از موارد زیر رنج می‌برید جراحی ارتوگناتیک مناسب شماست:
o به صورت مادرزادی در ناحیه فک مشکل دارید.
o به دلیل ناهنجاری فک، در این ناحیه احساس درد می‌کنید.
o بدون فشار نمی‌توانید لب‌هایتان را روی هم قرار دهید.
o دچار جلوآمدگی فک هستید.
o دچار عقب‌رفتگی فک هستید.
o نمی‌توانید به‌راحتی غذا را بجوید.
o دچار نامتقارنی صورت هستید.
o رشد فک شما ناقص است و در برخی نواحی رشد فک کامل نشده‌است.
o هنگام بسته‌بودن دهان بین دندان‌های بالا و پایین شما فاصله وجود دارد
o چانه شما بیش‌از‌حد کوچک است.
o در ناحیه فک دچار آسیب شده‌اید.
۲. جراحی فک برای بهبود ظاهر
دومین هدف جراحی فک بالا و جراحی فک پایین در کنار بهبود عملکرد، بهبود ظاهر فرد است. جراحی ارتوگناتیک در کنار رفع مشکلات شایع ناهنجاری فک باعث زیبایی چهره فرد می‌شود. ناهنجاری فک چه به صورت مادرزادی باشد چه اکتسابی، باعث می‌شود زیبایی چهره تحت تأثیر قرار بگیرد و اعتماد‌به‌نفس فرد کم شود.
عوارض جراحی زیبایی فک
در نظر داشته باشید که جراحی فک ، از عمل های پیچیده ای است که از حساسیت بالایی برخوردار بوده و به دقت و مهارت بیشتری نیاز دارد ؛ اما در صورتی که برای انجام این جراحی ، به دندانپزشک حاذق مراجعه نمایید ، با هیچ مشکل و عوارضی مواجه نخواهید شد ؛ اما به طبع پس از هر عمل زیبایی فک ، بروز یک سری عوارض طبیعی هستند که با گذشت زمان بر طرف می شوند.این عوارض عبارت اند از
- خونریزی جزئی
- بی حسی
- گرفتگی بینی
- تورم
- و غیره
جراحی فک در چه سنی مناسب است؟
بهترین زمان برای جراحی فک جلو‌آمده و عقب‌رفته و نامتقارن و سایر ناهنجاری‌های فک زمانی است که رشد فک متوقف شده‌است. توقف رشد فک معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ زندگی رخ می‌دهد.
رشد استخوان در خانم‌ها زودتر متوقف می‌شود بنابراین زودتر از مردان می‌توانند عمل ارتوگناتیک را انجام دهند. توقف رشد استخوان خانم‌ها در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی رخ می‌دهد و برای آقایان در سن ۱۷ تا ۲۱ سالگی.
دوره نقاهت پس از جراحی فک
معمولا حدود شش هفته پس از جراحی طول می‌کشد تا بهبودی اولیه را تجربه کنید اما بهبود کامل ممکن است تا ۱۲ هفته طول بکشد.
پس از گذشت ۶ هفته و بهبودی اولیه فک، دندانپزشک شما ترازکردن دندان‌های شما را با ارتودنسی به پایان می‌رساند. کل فرآیند تراز‌شدن دندان و فک از جمله جراحی و اتودنسی ممکن است چندین سال طول بکشد. پس از برداشتن بریس‌ها، می‌توان در پشت دندان‌ها از نگهدارنده‌هایی (که به فیکس مرسوم است) برای حفظ موقعیت دندان استفاده کرد.