جراحی شکستگی فک، یکی از عمل‌های حساس و تخصصی‌ای است که باید حتما توسط جراح فک و صورت باتجربه انجام شود. بهتر است این نکته را در نظر داشته باشید که شکستن فک و نیاز به جراحی در صورتی اتفاق می‌افتد که فک در اثر خوردن به جاهای محکم، تصادف، پرت شدن از ارتفاع و… دچار آسیب شده باشد. این قسمت از صورت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ چرا که در صورت آسیب دیدگی، شخص نمی‌تواند به درستی کلمات را ادا کند یا غذا بخورد.
استخوان فک، استخوانی طویل است که چانه و زاویه‌های صورت را تا گوش‌ها در هر دو طرف صورتتان دربر می‌گیرد. انتهای استخوان فک (مهره‌ها)، در هر دو طرف صورت، مانند یک توپ گرد می‌شود که بخشی از مفصل فک را تشکیل می‌دهد که درست در جلوی گوشتان می‌باشد. شکستگی‌های فک، بعد از شکستگی بینی و گونه، سومین شکستگی‌های شایع در صورت می‌باشند. در بیش از 50 درصد موارد، شکستگی فک حداقل در دو قسمت رخ می‌دهد یک شکستگی مستقیم که فک ضربه می‌بیند و شکستگی غیرمستقیم که در قسمت‌هایی دیگر در امتداد فک رخ می‌دهد. در اکثر موارد، این شکستگی دوم در نزدیکی یکی از قسمت‌های انتهایی آرواره، نزدیک به مفصل فک رخ می‌دهد. شکستگی دوم هنگامی اتفاق می‌افتد که نیروی ضربه به بالای فک نیز نفوذ می‌کند و باعث شکستن قسمت نسبتاً نازک استخوان فک که درست در زیر گوش واقع شده است، می‌شود. بعد از درمان یک شکستگی فک غیر پیچیده و معمولی، دوران بهبودی آن یک تا دو ماه طول خواهد کشید.
در شکستگی فک ضربه هر سمتی وارد شود ناحیه مقابلش شکسته می شود و همین عامل موجب شکستگی می شود . هر گونه افتادن روی چانه یا ضربه به فک می تواند منجر به شکستگی فک پایین شود. فک پایین از دو قسمت تشکیل شده است، یک قسمت دندانه دار که تمام دندان ها در آن قرار دارند و یک قسمت غیر دندانه دار که عمدتا شامل کندیل می شود. می توانیم شکستگی فک پایین را در قسمت دندانه دار و در قسمت غیر دندانه دار یا ترکیبی از این دو داشته باشیم. درمان این شکستگی ها متغیر است، یا جراحی با قرار دادن استئوسنتز (صفحه و پیچ) برای تحکیم فک یا توانبخشی.
دلایل شکستگی فک چیست؟
شکستگی فک بالا و پایین می‌تواند براثر ضربه‌های مختلفی به قسمت پایین صورت ایجاد شود، مانند:
- افتادن و سقوط ناگهانی، خصوصاً در کودکانی که بازی می‌کنند و افراد بزرگسالی که غش می‌کنند.
- برخورد با داشبورد خودرو در حین تصادف
- افتادن از موتورسیکلت یا دوچرخه
- افتادن یا ضربه خوردن در حین ورزش‌های مبارزه‌ای
- ضربه با مشت به فک
چگونه بفهمیم فک دچار شکستگی شده است؟
علائم شکستگی فک و صورت می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- کبودی، ورم و حساس بودن کل فک یا زیر گوش
- احساس کنید که دندان‌ها به‌خوبی روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند یا اینکه فرم دندان‌های بیمار به‌هم‌ریخته است.
- نامرتب و ناصاف شدن دندان‌ها
- افتادن یا لق شدن دندان‌ها
- نواحی متورم یا کبود در لثه‌ای که روی استخوان فک قرارگرفته است.
- مشکل در باز کردن دهان
- درد در مفصل فک
- بی‌حسی لب پایین یا چانه، یک علامت احتمالی از آسیب عصبی که در ارتباط با شکستگی رخ‌داده است.
آیا بعد از شکستگی فک، مشکلاتی به وجود می‌آید؟
در اکثر موارد، روند بهبودی خیلی خوب پیش می‌رود، خصوصاً وقتی‌که شکستگی فوراً و با روشی صحیح تحت درمان قرار بگیرد. اگرچه، اگر یک دندان در مسیر شکستگی باشد، ممکن است مانع از بهبودی کامل شکستگی شود. در مواردی نادر وقتی که شکستگی نادیده گرفته شود یا مراقبت‌های کافی در دوران بهبودی صورت نگیرد، مشکلات بلندمدتی ممکن است بروز کنند، ازجمله:
- بدفرم شدن صورت
- درد مزمن صورت
- محدود شدن دامنه‌ی حرکت مفصل فک و نامرتبی دندان (قرارگیری دندان‌ها در حالتی غیرنرمال).
انواع درمان شکستگی فک و صورت
به طور کلی درمان فک شکسته از سه طریق امکانپذیر است که شامل استفاده از دارو، بستن فک با سیم و جراحی فک و صورت می‌شود.
پزشک متخصص جراحی فک و صورت در تهران پس از معاینه و همچنین متناسب به نوع شکستگی یکی از روش‌های درمانی بالا را انتخاب خواهد کرد.به طور کلی درمان و جراحی فک شکسته به سه صورت زیر انجام می‌شود:
- بهره از داروها: در این روش فرد پس از مراجعه پزشک و معاینه جراح، با استفاده از داروهای آنتی بیوتیک و مسکن از عوارضی نظیر خونریزی، عفونت و تورم صورت جلوگیری خواهد کرد.
- بستن فک با سیم: در این روش هنگامی که شکستگی فک تشخیص داده می‌شود، برای جوش خوردن آن و برگشت به حالت اولیه و نرمال با سیم آن را می‌بندند. در نهایت یک قیچی جهت برش سیم در اختیار بیمار قرار می‌دهند و به او آموزش می‌دهند که در چگونه در موارد اورژانسی سیم را بچینند تا اذیتشان نکند.
- جراحی فک و صورت: جراحی فک یکی دیگر از روش‌هایی است که جراحان برای درمان شکستگی فک از آن بهره می‌گیرند. در این حالت پس از جراحی فک به حالت اولیه بازمی‌گردد و در جای خود ثابت می‌ماند.
بعد از عمل
ادم گونه ها، اکیموز (کبودی) یا هماتوم و همچنین مشکل در باز کردن دهان پس از کاهش شکستگی فک بسیار شایع است. بدیهی است که خوردن و صحبت کردن به محض اینکه بیداری رضایت بخش حاصل شود امکان پذیر است. غذا باید به مدت 6 هفته مایع، مخلوط سپس نرم و بدون هیچ تلاشی برای جویدن باشد.
- بخیه های دهان قابل جذب هستند، یعنی خود به خود از بین می روند.
- مسواک زدن و دهانشویه بعد از جراحی برای حفظ بهداشت و جلوگیری از عفونت ضروری است.
- سیگار کشیدن و دمیدن بینی یک ماه پس از جراحی منع مصرف دارد.
- ورزش های تیمی و رزمی به مدت 3 تا 4 ماه منع مصرف دارند، یعنی زمان لازم برای استحکام استخوان رضایت بخش.
- بازسازی باز شدن دهان و حرکات فک، با فیزیوتراپی، اغلب پس از شکستگی فک انجام می شود.
برداشتن پیچ‌ها و صفحات تیتانیوم در صورت تحمل ضعیف، اجباری پس از استحکام استخوانی فک‌ها، یعنی 6 ماه پس از عمل امکانپذیر خواهد بود.