انواع بیماری‌های دهان و فک: بررسی کامل علائم، علل و درمان
سلامت دهان و فک نقش بسیار مهمی در کیفیت زندگی، سلامت عمومی و زیبایی چهره دارد. بیماری‌های دهان و فک اگر به موقع تشخیص داده نشوند، می‌توانند منجر به عوارض جدی از جمله از دست دادن دندان، عفونت‌های سیستمیک، درد مزمن و حتی مشکلات گفتاری شوند.
چرا شناخت بیماری‌های دهان و فک اهمیت دارد؟
بسیاری از بیماری‌های دهان و فک در مراحل اولیه بدون علامت هستند و تنها در معاینات منظم دندان‌پزشکی قابل تشخیص می‌باشند. پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع، از مهم‌ترین عوامل در حفظ سلامت دهان و دندان محسوب می‌شوند.
انواع بیماری‌های دهان و فک
1. پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دهانی است که به دلیل فعالیت باکتری‌های مضر در محیط دهان ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها از قند تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند که مینای دندان را تخریب می‌کند.
- علائم: حساسیت به گرما و سرما، درد، لکه‌های تیره روی دندان.
- درمان: پر کردن، عصب‌کشی یا کشیدن دندان در موارد شدید.
2. بیماری‌های لثه (پریودنتال)
این بیماری‌ها با التهاب لثه آغاز شده و در صورت پیشرفت، بافت‌های نگهدارنده دندان را تخریب می‌کنند.
- مرحله اول: ژنژیویت – التهاب سطحی لثه
- مرحله پیشرفته: پریودنتیت – تحلیل لثه و استخوان فک
درمان: جرم‌گیری، جراحی لثه، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها
3. آفت دهانی
آفت‌ها زخم‌های کوچک و دردناکی هستند که در داخل دهان ایجاد می‌شوند و معمولاً به خودی خود بهبود می‌یابند.
- علل: استرس، کمبود ویتامین‌ها (خصوصاً B12 و آهن)، حساسیت غذایی
- درمان: دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده، داروهای موضعی و مکمل‌های تغذیه‌ای
4. عفونت‌های قارچی (کاندیدیازیس)
این عفونت‌ها بیشتر در افرادی با ضعف سیستم ایمنی یا مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک‌ها دیده می‌شود.
- علائم: لکه‌های سفید در دهان، سوزش و طعم بد
- درمان: داروهای ضدقارچ خوراکی یا موضعی
5. سرطان دهان
یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های دهانی است که معمولاً در لب‌ها، زبان، لثه یا سقف دهان بروز می‌کند.
- علائم: زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، توده یا برجستگی، درد مزمن
- عوامل خطر: مصرف دخانیات، الکل، HPV
- درمان: جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی
6. ناهنجاری‌های فکی و ارتودنسی
مشکلات فک مانند جلو یا عقب بودن فک پایین یا بالا، ناهماهنگی در بایت (جفت شدن دندان‌ها)، نه‌تنها زیبایی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه منجر به مشکلات جویدن، بلع و حتی تنفس می‌شود.
درمان: ارتودنسی، جراحی فک (ارتوگناتیک)
7. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
این مفصل مسئول حرکت فک است و اختلال آن ممکن است منجر به درد، قفل شدن فک و صدا دادن هنگام باز و بسته کردن دهان شود.
علائم: سردرد، درد فک، درد گوش، سفتی عضلات
درمان: فیزیوتراپی، دارو، استفاده از اسپلینت یا جراحی
پیشگیری از بیماری‌های دهان و فک
- مسواک زدن حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- استفاده روزانه از نخ دندان
- معاینات منظم دندان‌پزشکی (هر 6 ماه یکبار)
- تغذیه سالم و کاهش مصرف قند
- ترک دخانیات
جمع‌بندی
بیماری‌های دهان و فک انواع متعددی دارند و هرکدام ممکن است تأثیر متفاوتی بر سلامت عمومی داشته باشند. با رعایت بهداشت دهان، معاینه منظم و مراجعه به دندان‌پزشک در صورت بروز علائم مشکوک، می‌توان از بروز بسیاری از این بیماری‌ها پیشگیری کرد یا آن‌ها را در مراحل اولیه درمان نمود.
سؤالات متداول
1. بهترین زمان برای مراجعه به دندان‌پزشک چقدر است؟
توصیه می‌شود هر 6 ماه یکبار به دندان‌پزشک مراجعه کنید، حتی اگر مشکلی احساس نمی‌کنید.
2. آیا آفت دهانی واگیردار است؟
خیر. آفت دهانی یک بیماری غیرواگیر است و ارتباطی با ویروس یا باکتری ندارد.
3. پوسیدگی دندان قابل برگشت است؟
در مراحل اولیه (دمینرالیزه شدن)، پوسیدگی ممکن است با فلوراید درمان شود. اما در مراحل پیشرفته‌تر نیاز به درمان دندان‌پزشکی دارد.