جراحی فک و جراحی چانه هر دو از زیرشاخه‌های جراحی فک و صورت محسوب می‌شوند که برای اصلاح نقایص ساختاری، بهبود ظاهر و عملکرد فک و صورت استفاده می‌شوند.
با این حال، این دو نوع جراحی تفاوت‌های مهمی از نظر هدف، نحوه اجرا، مشکلاتی که برطرف می‌کنند، و تکنیک‌های مورد استفاده دارند.
در این مطلب دکتر شهاب الدین عزیزی بهترین دکتر جراحی فک در تهران به بررسی تفاوت‌های جراحی فک (Orthognathic surgery) و جراحی چانه (Genioplasty) پرداخته اند.
تعریف جراحی فک (Orthognathic surgery)
جراحی فک یا ارتوگناتیک، نوعی جراحی است که به اصلاح ناهنجاری‌های فک بالا، فک پایین یا هر دو می‌پردازد. این جراحی عمدتاً با هدف بهبود عملکرد جویدن، صحبت کردن، تنفس، و همچنین بهبود تقارن صورت و ظاهر بیمار انجام می‌شود. این عمل بیشتر در مواردی که فک بالا یا پایین به درستی رشد نکرده و یا دچار ناهنجاری‌های ژنتیکی یا حوادث تروماتیک شده است، توصیه می‌شود.
تعریف جراحی چانه (Genioplasty)
جراحی چانه، که با نام ژنیوپلاستی نیز شناخته می‌شود، جراحی‌ای است که برای تغییر شکل، بزرگ یا کوچک کردن، و یا تغییر موقعیت چانه انجام می‌شود. این جراحی بیشتر با هدف زیبایی انجام می‌شود، اگرچه ممکن است در برخی موارد مشکلات عملکردی نیز برطرف شود. ژنیوپلاستی برای بیمارانی مناسب است که احساس می‌کنند چانه‌شان بسیار کوچک، بزرگ، یا عقب‌رفته است.
- تفاوت‌های کلیدی بین جراحی فک و جراحی چانه
هدف جراحی
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین جراحی فک و جراحی چانه در هدف آنها نهفته است:
– جراحی فک: این جراحی عمدتاً به منظور اصلاح ناهنجاری‌های عملکردی انجام می‌شود. مشکلاتی مانند ناهماهنگی در فک بالا و پایین، ناتوانی در بستن دهان به‌طور کامل، مشکلات جویدن و صحبت کردن، یا تنفس از طریق دهان از جمله مواردی هستند که با جراحی فک اصلاح می‌شوند. همچنین جراحی فک می‌تواند به بهبود ظاهر صورت کمک کند، اما زیبایی به طور عمده هدف این جراحی نیست.
– جراحی چانه: برخلاف جراحی فک، ژنیوپلاستی عمدتاً یک عمل زیبایی است. بیمارانی که این نوع جراحی را انتخاب می‌کنند اغلب از شکل یا اندازه چانه خود ناراضی هستند و به دنبال بهبود تناسب صورت خود هستند. البته در برخی موارد، جراحی چانه می‌تواند مشکلات عملکردی جزئی مانند تنفس در خواب (خروپف) یا مشکلات دهانی کوچک را نیز برطرف کند.
نوع مشکلاتی که برطرف می‌شوند
– جراحی فک: این جراحی برای بیمارانی توصیه می‌شود که ناهماهنگی‌های اسکلتی قابل توجه در فک دارند. این ناهماهنگی‌ها می‌تواند به شکل جلو بودن بیش از حد یا عقب بودن فک بالا یا پایین، ناتوانی در بستن دهان، انحراف فک و مشکلات گاز گرفتن باشد. به عنوان مثال، بیمارانی که به مال‌اکلوژن شدید مبتلا هستند (اختلاف در تطابق دندان‌های فک بالا و پایین)، ممکن است به جراحی فک نیاز داشته باشند.
– جراحی چانه: در ژنیوپلاستی، هدف اصلی تغییر شکل چانه برای بهبود ظاهر است. این عمل برای کسانی که از اندازه کوچک یا بزرگ چانه خود ناراضی هستند و یا می‌خواهند توازن بهتری بین چانه و سایر قسمت‌های صورت برقرار کنند، مناسب است. این عمل همچنین می‌تواند برای بیمارانی که به دلیل عقب بودن چانه دچار مشکلات تنفسی یا وقفه تنفسی در خواب هستند، مفید باشد.
تکنیک‌های مورد استفاده
– جراحی فک: جراحی فک یک فرآیند پیچیده‌تر است که اغلب شامل برش و حرکت استخوان‌های فک بالا و پایین می‌شود. جراح ممکن است از پلاک‌ها و پیچ‌های فلزی برای ثابت کردن استخوان‌ها در موقعیت جدید استفاده کند. بسته به نوع مشکل، جراحی می‌تواند روی فک بالا (ماگزیلا)، فک پایین (مندیبول) یا هر دو فک انجام شود. این جراحی معمولاً با همکاری ارتودنتیست و جراح فک و صورت صورت می‌گیرد و ممکن است بیمار نیاز به استفاده از ارتودنسی قبل و بعد از جراحی داشته باشد.
– جراحی چانه: ژنیوپلاستی شامل اصلاح یا حرکت دادن استخوان چانه است. در این جراحی معمولاً از تکنیک‌های ساده‌تری مانند برش و تغییر موقعیت استخوان چانه استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از پروتز چانه برای افزایش حجم و بهبود ظاهر چانه استفاده کرد. برخلاف جراحی فک، جراحی چانه معمولاً کمتر به ارتودنسی نیاز دارد و به دلیل پیچیدگی کمتر، دوره بهبودی کوتاه‌تری دارد.
مدت زمان جراحی و بهبودی
– جراحی فک: جراحی فک معمولاً طولانی‌تر و پیچیده‌تر است. زمان جراحی ممکن است بسته به پیچیدگی ناهنجاری فک بین ۳ تا ۶ ساعت طول بکشد. همچنین دوره بهبودی پس از جراحی فک معمولاً طولانی‌تر است و ممکن است چندین ماه طول بکشد تا بیمار به حالت طبیعی خود بازگردد. بیماران اغلب باید برای مدتی از رژیم غذایی نرم استفاده کنند و مراقبت‌های خاصی برای جلوگیری از عفونت و مشکلات دیگر داشته باشند.
– جراحی چانه: ژنیوپلاستی معمولاً یک جراحی کوتاه‌تر است که می‌تواند بین ۱ تا ۲ ساعت طول بکشد. دوره بهبودی نیز سریع‌تر است و بیشتر بیماران ظرف چند هفته به زندگی عادی بازمی‌گردند. درد و تورم پس از این جراحی معمولاً کمتر است و خطر عفونت یا مشکلات بعد از جراحی نیز کمتر است.
خطرات و عوارض جانبی
– جراحی فک: با توجه به پیچیدگی بالاتر جراحی فک، عوارض جانبی بالقوه بیشتری وجود دارد. این عوارض می‌توانند شامل عفونت، خونریزی، آسیب به اعصاب (که ممکن است به بی‌حسی یا تغییر حس در مناطق مختلف صورت منجر شود)، شکستگی استخوان فک، یا ناتوانی در حرکت مناسب فک پس از جراحی باشند. همچنین گاهی نیاز به جراحی ترمیمی وجود دارد.
– جراحی چانه: عوارض ژنیوپلاستی نسبت به جراحی فک کمتر است. با این حال، برخی از عوارض شامل عفونت، تغییر در حس چانه یا لب، عدم توازن در چانه، یا جابجایی پروتز (در صورت استفاده از پروتز) می‌باشد.
دلایل انتخاب هر نوع جراحی
دلایل انتخاب جراحی فک
بیماران ممکن است به دلایل زیر جراحی فک را انتخاب کنند:
– ناتوانی در بستن دهان به‌طور کامل (open bite)
– مشکلات در جویدن یا صحبت کردن
– دردهای فک یا مفصل گیجگاهی
– ناهماهنگی شدید در فک‌ها که از طریق ارتودنسی به تنهایی قابل اصلاح نیست
– مشکلات تنفسی، به ویژه آپنه خواب
– بهبود ظاهر چهره در مواردی که ناهماهنگی فک‌ها به شکل قابل توجهی بر ظاهر تأثیر می‌گذارد
دلایل انتخاب جراحی چانه
دلایلی که بیماران ممکن است جراحی چانه را انتخاب کنند عبارتند از:
– بهبود توازن چهره و تناسب میان اجزای صورت
– بزرگتر یا کوچک‌تر کردن چانه
– اصلاح چانه عقب‌رفته (retrognathia)
– اصلاح چانه‌ای که به طور نامتناسب بزرگ یا جلو آمده است
– رفع مشکلات ظاهری ناشی از جراحی‌های پیشین
– بهبود اعتماد به نفس و رضایت از ظاهر چهره
ارتباط با دیگر روش‌های جراحی زیبایی
هر دو جراحی فک و چانه می‌توانند با سایر روش‌های زیبایی و درمانی ترکیب شوند تا نتایج بهتری حاصل شود:
– جراحی فک: بسیاری از بیمارانی که جراحی فک انجام می‌دهند، ممکن است به ارتودنسی نیاز داشته باشند تا موقعیت دندان‌ها اصلاح شود. همچنین برخی از بیماران ممکن است با جراحی بینی (رینوپلاستی) ترکیب شوند تا توازن بیشتری در چهره ایجاد شود.
– جراحی چانه: ژنیوپلاستی به طور مکرر با جراحی‌های زیبایی دیگر مانند لیفت صورت، جراحی بینی یا لیپوساکشن گردن ترکیب می‌شود تا نتایج کلی زیبایی بهبود یابد.
جمع بندی
در حالی که هر دو جراحی فک و چانه به بهبود ظاهر و عملکرد صورت کمک می‌کنند، تفاوت‌های اساسی در اهداف، پیچیدگی‌ها، مدت زمان بهبودی و مشکلاتی که هر یک برطرف می‌کنند، وجود دارد.
– جراحی فک بیشتر برای اصلاح مشکلات عملکردی همچون ناهماهنگی‌های شدید فک و مشکلات گاز گرفتن و تنفسی به کار می‌رود و می‌تواند به بهبود ظاهر کلی چهره نیز منجر شود. این جراحی معمولاً پیچیده‌تر بوده و به دوره بهبودی طولانی‌تری نیاز دارد.
– جراحی چانه بیشتر جنبه زیبایی دارد و به منظور اصلاح شکل و اندازه چانه انجام می‌شود. این جراحی ساده‌تر و سریع‌تر است و بیشتر بر تناسب چانه با سایر اجزای صورت تمرکز دارد.
در نهایت، انتخاب بین این دو جراحی بستگی به نیازها و مشکلات بیمار دارد. افرادی که به مشکلات اساسی فک مبتلا هستند، بیشتر به سمت جراحی فک گرایش دارند، در حالی که کسانی که تنها به دنبال بهبود زیبایی چانه و تناسب چهره خود هستند، جراحی چانه را انتخاب می‌کنند. برای هر دو نوع جراحی، مشاوره با متخصص جراحی فک در تهران بسیار مهم است تا بهترین گزینه درمانی با توجه به شرایط بیمار انتخاب شود.