حرکات اصلاحی فک بعد از جراحی | تمرینات فیزیوتراپی فک برای بهبودی سریع‌تر
جراحی فک (جراحی ارتوگناتیک) یکی از روش‌های مؤثر برای اصلاح ناهنجاری‌های فکی، بهبود ظاهر چهره و عملکرد دهان است. بعد از انجام این جراحی، اجرای حرکات اصلاحی فک، نقش بسیار مهمی در تسریع روند بهبودی، بازگشت به عملکرد طبیعی و جلوگیری از عوارض پس از عمل دارد. در این مقاله، با انواع حرکات اصلاحی فک بعد از جراحی، مزایا، نحوه انجام آن‌ها و نکات کلیدی در مراقبت‌های پس از جراحی آشنا می‌شویم.
اهمیت حرکات اصلاحی فک بعد از جراحی
پس از جراحی فک، عضلات، رباط‌ها و مفاصل اطراف فک دچار تغییراتی می‌شوند که ممکن است منجر به سفتی، درد یا محدودیت حرکتی شود. حرکات اصلاحی به دلایل زیر ضروری هستند:
- کاهش درد و خشکی فک
- افزایش دامنه حرکتی مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)
- جلوگیری از چسبندگی عضلات و مفاصل
- بهبود گفتار و جویدن غذا
- افزایش جریان خون و تسریع ترمیم بافت‌ها
نکات مهم پیش از شروع تمرینات فک
قبل از شروع حرکات اصلاحی، حتماً باید با جراح فک و متخصص فیزیوتراپی مشورت شود. بسته به نوع جراحی (فک بالا، فک پایین یا هر دو)، شرایط بدنی، سن بیمار و میزان پیشرفت ترمیم، تمرینات اصلاحی می‌توانند متفاوت باشند.
همچنین در هفته‌های اول پس از جراحی، ممکن است لازم باشد از حرکات غیرفعال (Passive) شروع کرده و به تدریج به حرکات فعال (Active) برسید.
بهترین حرکات اصلاحی فک بعد از جراحی
- تمرین باز و بسته کردن دهان (Passive Opening)
نحوه انجام:
با کمک دست یا یک چوبک (آبسلانگ)، به آرامی دهان را باز کنید تا دردی حس نکنید. این حرکت باید به آرامی و در بازه زمانی ۵ تا ۱۰ ثانیه انجام شود.
تعداد تکرار:
۱۰ مرتبه در هر نوبت، ۳ نوبت در روز
مزایا:
کمک به افزایش تدریجی باز شدن دهان بدون وارد کردن فشار زیاد
- حرکت کششی جانبی فک (Lateral Jaw Stretch)
نحوه انجام:
با قرار دادن انگشتان روی چانه، فک پایین را به آرامی به سمت چپ و سپس راست بکشید. حرکت باید در دامنه‌ی بدون درد انجام شود.
تعداد تکرار:
۵ تا ۱۰ بار در هر جهت، روزانه دو نوبت
نکته مهم:
از اعمال فشار بیش از حد یا حرکات ناگهانی خودداری کنید.
- تمرینات ایزومتریک فک
نحوه انجام:
در این حرکات، با دست در برابر حرکت فک مقاومت ایجاد می‌شود. مثلاً هنگام باز کردن دهان، کف دست را زیر چانه قرار داده و به آرامی مقاومت وارد کنید، بدون اینکه حرکت واقعی انجام شود.
مزایا:
تقویت عضلات فک بدون ایجاد کشش بیش از حد
- ماساژ عضلات فک و صورت
نحوه انجام:
با استفاده از نوک انگشتان، عضلات اطراف گونه، فک و گیجگاه را به صورت دایره‌ای ماساژ دهید.
مدت زمان:
۵ تا ۱۰ دقیقه در هر نوبت، روزانه دوبار
هدف:
کاهش تنش عضلانی، افزایش گردش خون و تسکین درد
- استفاده از وسایل کمک‌حرکتی (TheraBite یا چوبک‌های تمرینی)
در برخی موارد، متخصص فیزیوتراپی ممکن است وسایلی مانند TheraBite یا مجموعه‌ای از چوبک‌های تمرینی را برای باز کردن تدریجی دهان تجویز کند.
کاربرد:
مناسب برای بیمارانی که محدودیت شدید در باز کردن دهان دارند یا جراحی‌های پیچیده داشته‌اند.
نکات کلیدی در انجام حرکات اصلاحی فک
- صبور باشید: نتایج حرکات اصلاحی معمولاً بعد از چند هفته تا چند ماه ظاهر می‌شوند.
- از درد شدید پرهیز کنید: حرکات باید در محدوده‌ی بدون درد انجام شوند. درد نشانه‌ی هشدار است.
- حرکات را منظم انجام دهید: استمرار در تمرینات، کلید موفقیت است.
- به تغذیه توجه کنید: تغذیه‌ی مناسب، ترمیم عضلات و استخوان‌ها را سرعت می‌دهد.
- از حرکات ناگهانی پرهیز کنید: فک بعد از جراحی حساس است، بنابراین تمام حرکات باید به آرامی انجام شوند.
مراقبت‌های تکمیلی بعد از جراحی فک
علاوه بر حرکات اصلاحی، مراقبت‌های دیگر نیز به تسریع روند بهبودی کمک می‌کنند:
تغذیه مناسب
استفاده از غذاهای نرم، پوره‌ای و دارای ارزش غذایی بالا، به بدن در بازسازی بافت‌ها کمک می‌کند. نوشیدن مایعات کافی و اجتناب از جویدن سخت ضروری است.
رعایت بهداشت دهان
استفاده از دهان‌شویه‌های تجویزشده توسط پزشک، جلوگیری از عفونت‌های بعد از جراحی را به همراه دارد.
پرهیز از استرس و فشار
استرس و فشار عاطفی می‌تواند موجب افزایش فشار به عضلات فک و بروز درد شود.
مدت زمان لازم برای بهبودی کامل فک
به طور معمول، فرآیند بهبودی کامل فک بین ۶ تا ۱۲ ماه زمان می‌برد.
با این حال، بیشترین پیشرفت در عملکرد و دامنه حرکتی فک طی ۳ ماه اول پس از جراحی رخ می‌دهد. هر چه بیمار تمرینات را دقیق‌تر و منظم‌تر انجام دهد، روند بهبودی سریع‌تر خواهد بود.
فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تسریع بهبودی پس از جراحی فک است. فیزیوتراپیست با طراحی برنامه‌ای اختصاصی، حرکات اصلاحی را متناسب با شرایط هر بیمار برنامه‌ریزی می‌کند.
در جلسات فیزیوتراپی معمولاً از روش‌هایی مانند:
- تمرینات دستی
- درمان با امواج اولتراسوند
- الکتروتراپی
- آموزش تمرینات خانگی
استفاده می‌شود.
سؤالات متداول در مورد حرکات اصلاحی فک
آیا تمرینات اصلاحی فک درد دارند؟
ممکن است در ابتدای کار کمی ناراحتی ایجاد شود، اما تمرینات نباید درد شدیدی ایجاد کنند. در صورت درد زیاد، حتماً با پزشک مشورت کنید.
از چه زمانی باید حرکات فک را شروع کرد؟
بسته به نوع جراحی، پزشک معمولاً از هفته دوم یا سوم بعد از عمل اجازه شروع تمرینات سبک را می‌دهد.
چند وقت یک‌بار باید تمرینات فک را انجام داد؟
بیشتر تمرینات اصلاحی باید روزانه و در چند نوبت انجام شوند. تداوم در تمرینات نقش کلیدی دارد.
نتیجه‌گیری
حرکات اصلاحی فک بعد از جراحی، بخش مهمی از فرآیند بهبودی و بازتوانی است. با انجام صحیح و منظم این حرکات، بیماران می‌توانند به سرعت به زندگی عادی بازگردند و از مزایای جراحی خود بهره‌مند شوند. مشورت با متخصص فیزیوتراپی و رعایت دستورات پزشکی، ضامن موفقیت در این مسیر است.
اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید یا سؤالی برایتان پیش آمده، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.