در رفتگی فک چه نشانه های و علایمی دارد ؟
دررفتگی فک یکی از مشکلات شایع و دردناک است که در آن مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) از جایگاه طبیعی خود خارج می‌شود و سبب بروز درد شدید و اختلال در عملکرد فک می‌گردد. این وضعیت که به ناتوانی در بستن کامل و صحیح دهان منجر می‌شود، نیازمند توجه و درمان فوری است.
اگر به موقع به این مشکل رسیدگی نشود، می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار داده و کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد
در این مقاله دکتر شهاب الدین عزیزی متخصص جراحی فک و صورت در تهران در مورد علت دررفتگی فک و درمان دررفتگی فک را توضیح داده‌اند، با ما همراه باشید..
تفاوت دررفتگی فک و شکستگی فک
دررفتگی فک با شکستگی فک متفاوت است. شکستگی فک به معنای شکستگی در استخوان فک پایین است؛ اما دررفتگی فک تغییر مکان دادن فک تحتانی است. برای تشخیص این که دچار دررفتگی یا شکستگی فک شده‌اید باید اگر علائم مربوط به آن را مشاهده کردید حتماً به جراح فک و صورت مراجعه کنید تا مشکل اصلی را تشخیص دهد.
علل دررفتگی فک
عوامل متعددی می‌توانند در دررفتگی فک نقش داشته باشند. برخی از علل رایج عبارت‌اند از:
- ضربه یا ضربات شدید به فک، به هنگام تصادف یا ورزش‌های تماسی، می‌تواند منجر به دررفتگی فک شود.
- باز شدن بیش از حد دهان، خمیازه کشیدن زیاد، خندیدن یا گاز گرفتن بزرگ گاهی اوقات می‌تواند باعث دررفتگی فک شود.
- اختلالات TMJ شرایطی مانند اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMD) یا سندرم بیش حرکتی مفصل می‌تواند فک را مستعد دررفتگی کند.
- ناهنجاری‌های فک از جمله ناهنجاری ساختاری در فک یا ناهماهنگی دندان‌ها می‌تواند خطر دررفتگی را افزایش دهد.
- روش‌های دندانپزشکی برخی از درمان‌های دندانپزشکی که نیاز به باز کردن دهان یا کشش طولانی مدت فک دارند، می‌تواند منجر به دررفتگی فک شود.
علائم در رفتگی فک
اگر هر یک از علائم زیر را در قسمت فک یا صورت خود مشاهده کردید، وقت را از دست ندهید و فورا به یک متخصص مراجعه کنید.
- جلوآمدن فک
- درد به خصوص در حرکت دادن فک
- عدم تقارن و ردیف بودن دندان‌ها
- دشوار شدن صحبت‌کردن و خمیازه کشیدن
- سختی در جویدن لقمه غذا
- عدم قرینگی هنگام بستن دهان
- برجسته شدن مفصل فک
- سفتی و قفل شدن مفصل فک
- احساس گرفتگی گوش و صدای خرخر گوش
در رفتگی فک هنگام خمیازه
در رفتگی فک هنگام خمیازه یک اتفاق نادر است که می‌تواند در برخی افراد رخ دهد. در این حالت، فک بیش از حد باز شده و از محل طبیعی خود در مفصل فکی-گیجگاهی (TMJ) خارج می‌شود. این اتفاق به دلیل باز شدن ناگهانی و شدید دهان رخ می‌دهد؛ به ویژه در افرادی که ممکن است مفصل فک ضعیف‌تر یا مشکلات ساختاری در TMJ داشته باشند.
دلایل در رفتگی فک هنگام خمیازه کشیدن می تواند به دلایل زیر باشد:
- باز شدن بیش از حد دهان
- ضعف یا ناپایداری مفصل فکی-گیجگاهی
- برخی افراد به طور طبیعی مفاصل شل‌تری دارند و این مسئله ممکن است باعث افزایش احتمال در رفتگی فک شود.
اما علائم در رفتگی فک بعد از خمیازه کشیدن عبارت است از:
- ناتوانی در بستن دهان پس از خمیازه
- درد شدید در ناحیه فک یا گوش
- احساس جابجایی غیرطبیعی فک
- صدای کلیک یا ترکیدن در هنگام تلاش برای بستن دهان
- تورم یا التهاب در ناحیه فک
- فک پایین به جلو آمده و جلوتر از فک بالا قرار گرفته
- خارج شدن بزاق از دهان به دلیل باز ماندن دهان
در صورتی که با علائم بالا رو به رو شدید اقدامات فوری لازم است که انجام دهید. اگر فک شما هنگام خمیازه در رفت، باید سریعاً به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. معمولاً پزشک می‌تواند فک را به محل طبیعی بازگرداند؛ اما تلاش برای جا انداختن فک بدون کمک متخصص ممکن است خطرناک باشد.
اقدامات پیشگیرانه ای که می تواند بروز این عوارض را کاهش دهد عبارتند از:
- سعی کنید هنگام خمیازه، دهان را زیاد باز نکنید.
- تقویت مفصل فکی-گیجگاهی (تمرینات خاصی برای تقویت مفصل فک انجام دهید)
- پرهیز از خمیازه‌های شدید
معمولا برای دررفتگی فک هنگام خمیازه کشیدن، دندانپزشک یا جراح فک و صورت می‌تواند با جا انداختن فک، آن را درمان کند. این کار به صورت سرپایی و با دست انجام می‌شود:
- ابتدا دهان بیمار به آرامی باز می‌شود.
- پزشک انگشت شست خود را داخل دهان و روی دندان‌های عقبی قرار می‌دهد.
- باقی انگشتان زیر فک بیمار قرار گرفته و آن را ثابت نگه می‌دارند.
- پزشک به آرامی استخوان فک پایین را سر جای خود برمی‌گرداند.
- در برخی موارد، پزشک از باند بارتون (Barton bandage) برای محدود کردن حرکات فک و تسریع درمان استفاده می‌کند.
در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی یا درمان‌های تخصصی‌تر باشد. اگر فکر می‌کنید دچار در رفتگی فک شده‌اید؛ توصیه می‌شود سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
تشخیص دررفتگی و شکستگی استخوان فک
برای تشخیص در رفتن استخوان فک و شکستگی فک پزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- پرسیدن شرح حال بیمار
- معاینه فیزیکی
- گرفتن عکس رادیولوژی اشعه ایکس
اگر در رفتن ساده باشد یک جراح فک و صورت و یا یک دندانپزشک می‌تواند آن را درمان کند. اما شکستگی‌های شدید نیاز به درمان توسط جراح فک و صورت دارد.
درمان در رفتگی فک چگونه است ؟
دندانپزشک می تواند در رفتگی فک را با استفاده از دست انجام داده و فک را به موقعیت اول خود برگرداند و آن را درمان کند. این همان چیزی است که پزشکان از آن به عنوان احیاء دستی نام می برند.
برای انجام احیای دستی در رفتگی فک ، دندانپزشک انگشتان شست خود را در پشت دندان های پایین و درداخل دهان قرار می دهد و سایر انگشتانش را در زیر فک می گذارد و با فشار مداوم بر روی فک، آن را به عقب حرکت می دهند.
در برخی موارد، دکتر ممکن است از بانداژ بارتون استفاده کند. این بانداژها نوارهای حمایتی هستند که اطراف سر و فک قرار می گیرند. این کار باعث محدود شدن دامنه حرکتی فک می شود و تا زمان بهبودی، فک را تقویت و پشتیبانی می کند و ممکن است پس از چند روز استفاده، ساییده شود.
پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد که از باز کردن بیش از حد دهان برای خمیازه کشیدن یا هر گونه کشیدگی فک برای یک دوره خاص پس از درمان، خودداری کنید زیرا حرکات شدید فک، می تواند روند بهبودی را به تاخیر بیاندازد یا باعث آسیب بیشتر شود.
در موارد شدیدتر، جراحی یک گزینه است. به عنوان مثال، کاهش اندازه رباط ها در اطراف فک می تواند به سفت شدن مفصل فک و جلوگیری از آسیب های بیشتر کمک کند.
سخن پایانی
بعد از جا اندازی فک لازم است که مدتی یک رژیم غذایی با مواد نرم داشته باشید تا فک در رفته یا شکسته به تدریج به وضعیت عادی خود برگردد از غذاهایی که نیاز به گاز زدن دارند ایا جویدن شدید لازم دارند غذاهایی که خیلی سفت یا ترک هستند پرهیز کنید.
غذا های مثل گوشت یا مواد فرآوری شده اسنکهای سفت همه این ها باعث درد شدید برای شما می شوند یک رژیم غذایی با مایعات و سوپ و مواد نرم برای شما کمک کننده خواهد بود. پاستای کاملا پخته شده برنج کاملا پخته شده سوپ کمپوت موادی هستند که برای درمان شما مناسب است.