شکستگی گونه (Zygomatic Fracture)
استخوان گونه یا استخوان زیگوماتیک یکی از اجزای مهم و برجسته در ساختار صورت انسان است. این استخوان نقش حیاتی در حفظ ظاهر و عملکرد صورت دارد و از چشم، سینوس‌ها و دندان‌ها محافظت می‌کند.
شکستگی گونه به دلیل موقعیت برجسته این استخوان در صورت، یکی از آسیب‌های شایع در تروماهای صورت است.
در این مطلب، به بررسی ساختار آناتومیکی استخوان گونه، علل و عوامل خطر شکستگی، علائم، روش‌های تشخیصی و درمان‌های مختلف این آسیب خواهیم پرداخت.
ساختار آناتومیکی استخوان گونه
استخوان گونه یکی از استخوان‌های اصلی صورت است که در ایجاد ساختار برجسته و تقارن صورت نقش دارد. این استخوان به چهار استخوان دیگر متصل است:
- استخوان پیشانی (Frontal Bone): در بخش بالایی استخوان گونه.
- استخوان گیجگاهی (Temporal Bone): در قسمت جانبی و عقبی.
- استخوان ماگزیلا (Maxilla): در قسمت تحتانی.
- استخوان اسفنوئید (Sphenoid Bone): در بخش داخلی.
این اتصالات باعث می‌شود استخوان گونه علاوه بر پایداری ساختاری، به عملکرد صحیح بخش‌هایی از صورت مانند جویدن، بینایی و تنفس کمک کند.
علل و عوامل خطر شکستگی گونه
شکستگی استخوان گونه معمولاً به دنبال یک ضربه مستقیم به صورت ایجاد می‌شود. برخی از عوامل شایع این شکستگی عبارت‌اند از:
- تصادفات رانندگی: به ویژه در مواردی که فرد از کمربند ایمنی استفاده نکرده باشد.
- ضربه‌های ناشی از درگیری یا خشونت: مانند مشت یا ابزار سنگین.
- سقوط از ارتفاع: مخصوصاً در افراد مسن یا کودکان.
- آسیب‌های ورزشی: مانند برخورد در ورزش‌های رزمی، فوتبال یا هاکی.
- تصادفات شغلی: در محیط‌های کاری پرخطر، به‌ویژه در مشاغل ساختمانی.
علاوه بر این، افرادی که تراکم استخوانی پایینی دارند، مانند مبتلایان به پوکی استخوان، بیشتر در معرض خطر شکستگی هستند.
انواع شکستگی گونه
شکستگی‌های گونه ممکن است به صورت منفرد یا همراه با سایر آسیب‌های صورت رخ دهد. بر اساس شدت و نوع شکستگی، می‌توان آن را به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
- شکستگی ساده: استخوان ترک خورده ولی جابجایی ندارد.
- شکستگی جابجا شده: استخوان شکسته و از محل اصلی خود جابجا شده است.
- شکستگی ترکیبی: همراه با شکستگی سایر بخش‌های صورت مانند ماگزیلا یا فک پایین.
- شکستگی Orbital Floor (کف کاسه چشم): در مواردی که کف کاسه چشم نیز تحت تأثیر قرار گیرد.
- شکستگی Le Fort III: یک نوع شکستگی شدید که باعث جدا شدن ساختار میانی صورت از جمجمه می‌شود.
علائم شکستگی گونه
علائم شکستگی گونه می‌تواند بسته به شدت آسیب متفاوت باشد. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- تورم و کبودی: در ناحیه گونه، اطراف چشم و گاهی لب بالا.
- درد شدید: به ویژه هنگام لمس ناحیه یا باز کردن دهان.
- تغییر شکل صورت: عدم تقارن گونه یا فرو رفتگی در ناحیه آسیب‌دیده.
- اختلال در بینایی: شامل دوبینی یا تاری دید به دلیل آسیب به کاسه چشم.
- بی‌حسی: در ناحیه لب بالا، گونه یا دندان‌ها به دلیل آسیب به اعصاب.
- مشکلات فک: دشواری در باز و بسته کردن دهان یا جابجایی دندان‌ها.
روش‌های تشخیصی
برای تشخیص دقیق شکستگی گونه، پزشک از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند:
- معاینه فیزیکی: شامل بررسی تورم، کبودی، تغییر شکل و حساسیت به لمس.
- تصویربرداری:
- رادیوگرافی (X-ray): برای مشاهده شکستگی‌های ساده.
- سی‌تی اسکن (CT Scan): بهترین روش برای تشخیص شکستگی‌های پیچیده و جابجایی‌های استخوانی.
- MRI: در موارد خاص برای بررسی آسیب‌های بافت نرم و اعصاب.
- تست‌های عملکردی: برای ارزیابی بینایی و حرکت عضلات چشم.
عوارض شکستگی گونه
اگر شکستگی گونه به درستی درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند:
- اختلال در بینایی: شامل دوبینی یا کوری موقت.
- تغییرات دائمی در شکل صورت: عدم تقارن یا فرو رفتگی گونه.
- عفونت سینوس‌ها: در صورت آسیب به سینوس ماگزیلا.
- آسیب عصبی: بی‌حسی دائمی در ناحیه گونه یا لب.
- جویدن یا صحبت کردن دشوار: در اثر جابجایی استخوان فک.
درمان شکستگی گونه
درمان شکستگی گونه بسته به نوع و شدت آسیب متفاوت است.
- درمان غیرجراحی:
در مواردی که شکستگی ساده است و جابجایی ندارد، درمان‌های محافظه‌کارانه توصیه می‌شود:
- استراحت: اجتناب از فعالیت‌های شدید که ممکن است به صورت فشار وارد کند.
- داروها: شامل مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها برای کاهش درد و تورم.
- یخ‌درمانی: برای کنترل تورم در 48 ساعت اول.
- درمان جراحی:
اگر شکستگی جابجایی داشته باشد یا عملکرد صورت تحت تأثیر قرار گرفته باشد، جراحی ضروری است:
- جااندازی باز (Open Reduction): برای بازگرداندن استخوان به محل اصلی خود.
- فیکساسیون داخلی: با استفاده از صفحات و پیچ‌های فلزی برای تثبیت استخوان.
- بازسازی صورت: در مواردی که شکستگی باعث تغییر شکل شدید صورت شده باشد.
رزرو نوبت از دکتر شهاب الدین عزیزی بهترین دکتر شکستگی گونه در تهران
- توانبخشی پس از درمان:
- فیزیوتراپی برای بازگرداندن عملکرد عضلات صورت.
- تمرینات مخصوص برای بهبود حرکت فک و دهان.
- مراقبت‌های روان‌شناختی در موارد تغییر شکل صورت.
پیشگیری از شکستگی گونه
برای کاهش خطر شکستگی گونه، می‌توان اقداماتی انجام داد:
- استفاده از کمربند ایمنی و ایربگ در خودرو.
- استفاده از تجهیزات حفاظتی در ورزش‌ها و فعالیت‌های پرخطر.
- رعایت اصول ایمنی در محیط کار.
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند پوکی استخوان.
نتیجه‌گیری
شکستگی گونه یک آسیب جدی است که علاوه بر تأثیر بر ظاهر فرد، می‌تواند عملکردهای حیاتی صورت را مختل کند. تشخیص به موقع و درمان مناسب نقش کلیدی در جلوگیری از عوارض دارد. آگاهی از علل، علائم و روش‌های پیشگیری می‌تواند به کاهش شیوع این آسیب کمک کند و کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد.