شکستگی فک یکی از آسیب‌های جدی در کودکان است که می‌تواند بر اثر ضربه‌های شدید، تصادفات، افتادن از ارتفاع و یا فعالیت‌های ورزشی رخ دهد. با توجه به حساسیت سنین کودکی و اهمیت ساختار استخوانی در این دوره، تشخیص و درمان سریع شکستگی فک بسیار ضروری است.
در این مطلب، علائم شکستگی فک در کودکان را به تفصیل بررسی می‌کنیم و روش‌های درمان و مراقبت‌های لازم را نیز توضیح خواهیم داد.
آناتومی فک و اهمیت آن
فک شامل دو قسمت اصلی است:
- فک بالا (ماگزیلا): این قسمت ثابت است و حرکت ندارد.
- فک پایین (مندیبول): این بخش متحرک است و مسئول جویدن و صحبت کردن است.
شکستگی فک معمولاً در فک پایین رخ می‌دهد، زیرا بیشتر در معرض ضربه قرار دارد. اما در برخی موارد، فک بالا نیز ممکن است دچار شکستگی شود که معمولاً با آسیب‌های شدیدتر همراه است.
علل شکستگی فک در کودکان
دلایل مختلفی می‌توانند باعث شکستگی فک در کودکان شوند، از جمله:
- تصادفات رانندگی: به ویژه زمانی که کمربند ایمنی بسته نشده باشد.
- افتادن از ارتفاع: مانند سقوط از دوچرخه، سرسره یا پله‌ها.
- آسیب‌های ورزشی: به ویژه در ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، کشتی و تکواندو.
- ضربه مستقیم: در اثر دعوا، برخورد با اجسام سخت یا تصادفات خانگی.
- حوادث حین بازی: برخورد ناگهانی با وسایل بازی در پارک‌ها یا زمین‌های بازی.
علائم شکستگی فک در کودکان
شکستگی فک می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که تشخیص آن را برای والدین و پزشکان آسان‌تر می‌کند. برخی از مهم‌ترین علائم شامل موارد زیر است:
۱. درد شدید و مداوم
درد یکی از اولین و شایع‌ترین علائم شکستگی فک است. این درد معمولاً هنگام حرکت دادن فک، صحبت کردن یا جویدن تشدید می‌شود.
۲. تورم و کبودی
تورم در ناحیه فک و صورت بلافاصله پس از ضربه رخ می‌دهد. همچنین ممکن است کبودی در اطراف فک، دهان و حتی زیر چشم‌ها ظاهر شود.
۳. مشکل در باز و بسته کردن دهان
کودکی که دچار شکستگی فک شده است، ممکن است نتواند به راحتی دهان خود را باز یا بسته کند. در برخی موارد، ممکن است دهان به طور غیرطبیعی قفل شود یا بسته نشود.
۴. تغییر در تقارن صورت
در صورت شکستگی شدید، ممکن است یک طرف صورت کودک نسبت به طرف دیگر متورم‌تر یا تغییر شکل داده باشد. این موضوع به دلیل جابجایی استخوان‌های فک اتفاق می‌افتد.
۵. ناهنجاری در گاز گرفتن و جویدن
کودک ممکن است هنگام جویدن غذا احساس درد کند یا متوجه شود که دندان‌هایش مانند قبل روی هم قرار نمی‌گیرند.
۶. بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن
آسیب به اعصاب فک می‌تواند باعث بی‌حسی در لب‌ها، چانه یا بخش‌هایی از دهان شود.
۷. خونریزی از دهان
شکستگی‌های شدید می‌توانند باعث خونریزی داخل دهان، از لثه‌ها یا حتی زبان شوند.
۸. زخم‌های داخل دهان
در برخی موارد، لبه‌های تیز استخوان شکسته ممکن است باعث پارگی بافت‌های نرم داخل دهان شوند.
۹. تغییر در تکلم
کودک ممکن است به دلیل درد یا جابجایی استخوان‌ها نتواند به راحتی صحبت کند و تکلم او تغییر کند.
۱۰. درد گوش و سردرد
از آنجا که مفصل فک نزدیک به گوش است، شکستگی فک ممکن است باعث درد در ناحیه گوش یا حتی سر شود.
تشخیص شکستگی فک
برای تشخیص دقیق شکستگی فک، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- معاینه فیزیکی: پزشک از کودک می‌خواهد دهان خود را باز و بسته کند و نحوه قرارگیری دندان‌ها را بررسی می‌کند.
- تصویربرداری پزشکی: شامل رادیوگرافی (اشعه ایکس)، سی‌تی اسکن (CT scan) و در برخی موارد ام‌آرآی (MRI) برای بررسی دقیق‌تر.
درمان شکستگی فک در کودکان
درمان شکستگی فک به شدت آسیب بستگی دارد و ممکن است شامل گزینه‌های زیر باشد:
۱. درمان غیرجراحی
- استراحت فک: در موارد خفیف، پزشک توصیه می‌کند که کودک از غذاهای نرم استفاده کند و از باز کردن زیاد دهان خودداری کند.
- داروهای ضد درد و ضدالتهاب: برای کاهش درد و تورم.
- کمپرس سرد: برای کاهش تورم و جلوگیری از کبودی.
۲. درمان جراحی
در صورت شکستگی شدید یا جابجایی استخوان‌ها، جراحی لازم است. روش‌های رایج شامل:
- فیکس کردن استخوان‌ها با سیم یا پیچ‌های فلزی
- جا انداختن استخوان شکسته و بستن فک با سیم برای مدتی
مراقبت‌های بعد از درمان
- رعایت رژیم غذایی نرم: مصرف غذاهای مایع و نرم تا زمان بهبودی کامل.
- رعایت بهداشت دهان و دندان: شستشوی دهان با محلول‌های ضدعفونی‌کننده.
- پرهیز از فعالیت‌های شدید: کودک نباید تا زمان بهبودی کامل در ورزش‌ها یا بازی‌های خطرناک شرکت کند.
عوارض احتمالی شکستگی فک
در صورت عدم درمان مناسب، شکستگی فک می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند:
- بدجوش خوردن استخوان و تغییر شکل فک
- مشکلات دائمی در گاز گرفتن و جویدن
- آسیب به اعصاب و بی‌حسی دائمی
- عفونت استخوانی یا داخل دهانی
نتیجه‌گیری
شکستگی فک در کودکان یک آسیب جدی است که نیاز به تشخیص سریع و درمان مناسب دارد. والدین باید علائم این آسیب را بشناسند و در صورت مشاهده نشانه‌های مشکوک، کودک را فوراً به پزشک یا اورژانس ببرند. مراقبت‌های پس از درمان نیز نقش مهمی در بهبودی کامل و جلوگیری از عوارض دارند.