مفصل فک یا اصطلاحاً مفصل تمپورومندیبولار، باعث اتصال فک پایین به استخوان گیجگاهی جمجمه می شود. این مفصل به فک اجازه می دهد که در تمام جهت ها حرکت نموده و بنابراین دندان ها می توانند به راحتی غذا را گاز گرفته و بجوند.
در بیماریهای مفصل فک، مفصل، عضلات و لیگامان هایی که کنترل مفصل را به عهده دارند، به خوبی با یکدیگر کار نکرده و باعث ایجاد درد می شوند. این مشکل در خانم ها 3 برابر بیشتر از آقایان شایع است .
مفصل گیجگاهی فکی (temporomandibular) که آن را به اختصار مفصل فک میگوییم، همانند یک لولا عمل میکند و دو استخوان فک در جمجمه را به هم وصل کرده و به آنها قابلیت حرکت میدهد؛ همه ما در هر طرف فک یک مفصل داریم، اختلالات مفصل فکی گیجگاهی یا TMD میتواند باعث درد فک و عضله هایی که حرکت فک را کنترل میکنند، شود.
علت دقیق اختلال مفصل گیجگاهی فکی اغلب به راحتی قابل شناسایی نیست.
درد ممکن است به علت ترکیبی از چند عامل مانند ژنتیک، آرتروز یا آسیبهای فک رخ داده باشد.
بعضی از افرادی که فک درد دارند ممکن است به علت دندان قروچه یا به هم فشار دادن فکها دچار این مشکل شده باشند.
با این حال بسیاری از افرادی که دندان قروچه دارند ممکن است هیچ وقت دچار مشکل مفصل فک نشوند.
در بیشتر موارد درد و ناراحتی ناشی از اختلال مفصل فک موقتی است و با مدیریت و روشهای غیر جراحی برطرف میشود.
عمل جراحی آخرین راه حل پس از عدم موفقیت درمانهای غیر تهاجمی است اما به هرحال برای برخی مفید و لازم است.
عوامل ایجاد مشکلات مفصل فک
حرکت مفصل گیجگاهی فکی ترکیبی از یک حرکت باز و بسته کردن همراه با یک حرکت لغزشی است که عملکرد صحیح آن به سلامت دیسک و مفصل، هماهنگی میان اعصاب و عضلات جونده و روابط مناسب بین دندان‌ها بستگی دارد. این مشکل در خانم‌های رده سنی ۳۰ تا ۵۰ سال، کسانی که دچار ناهنجاری فکی هستند یا افراد مبتلا به برخی سندرم‌های مادرزادی خاص شیوع بیشتری دارد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی معمولا به این دلایل اتفاق می‌افتد:
- خوردگی دیسک یا تغییر محل آن
- آرتریت غضروف مفصل
- آسیب دیدگی مفصل به دلیل ضربه‌های شدید یا نیروهای با شدت کم اما مداوم و مستمر که معمولا به دلیل اعمال نیروی بیش از حد عضلات جونده یا روابط ناصحیح میان دندان‌ها حاصل میشود عضلات مسوول در حرکات مفصل و جویدن (عضلات جونده) به واسطه فعالیت شدید دچار خستگی و ضعف می‌شوند. علت معمولا فشردن شدید دندان‌ها روی هم (کلنچ کردن) یا دندان قروچه موقع خواب یا سایش دندان‌ها هنگام بیداری است. اختلالات مفصل گیجگاهی به واسطه عوامل مختلف و متفاوتی ایجاد می‌شوند. شاید شایع‌ترین علامت این مشکل صدای کلیک یا صدای خرت خرت (مثل راه رفتن روی برف) موقع باز یا بسته کردن یا جویدن است که تقریبا تمامی بیماران این علامت را دارند.
- درد یا حساسیت در فک
- درد تیر کشنده در اطراف یا داخل خود گوش
- احساس ناراحتی موقع جویدن یا دشواری در جویدن
- درد تیر کشنده در صورت
- قفل شدن مفصل که باعث دشواری در باز یا بسته کردن دهان میشود.
- گردن درد یا سردردهای بی‌دلیل بخصوص موقع بیدار شدن از خواب
- جویدن نا‌متوازن یعنی در بخشی از فک جویدن راحت‌تر از سایر قسمت‌ها است.
یک نکته اینکه اگر موقع باز یا بسته کردن فک صدای مفصل شما صدای کلیک میدهد، اما درد یا محدودیت در بازکردن فک وجود ندارد، احتمالا مشکلی در مفصل گیجگاهی فکی وجود ندارد.
علائم بیماری های مفصل فک
بیماری مفصل فک می تواند با نشانه ها و علائم زیر همراه باشد:
- سردرد
- درد شانه
- تاری دید
- گوش درد
- درد کف زبان
- قفل شدن فک
- درد مفصل فک
- صدای تق تق فک
- مور مور شدن چانه
- بروز میگرن های عصبی شدید
- بروز درد هایی مشابه با دندان درد
- چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر درد مداوم یا حساسیت به لمس یا فشار در ناحیه فک دارید یا اگر نمیتوانید فک خود را کامل باز یا بسته کنید، به متخصص جراح فک و صورت مراجعه کنید.
درمان اختلال مفصل فک
درمان این مشکل بستگی به عامل به وجود آورنده آن دارد. به طور کلی درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مصرف مسکن و ضد التهاب
مصرف داروی ضد افسردگی برای کنترل دندان قروچه و بی خوابی و درد
داروی شل کننده عضله
محافظ دندان یا پلاک نایت گارد
درمان فیزیکی همراه با ورزشهای کششی و قدرتی عضله های فک
مشاوره با متخصص ارتودنسی
جراحی فک و صورت
تزریق
آرتروسکوپی مفصل فک
عمل جراحی باز
بهتر است قبل از انجام لمینت دندان و یا کامپوزیت ونیر ، ابتدا درمان مشکلات فک را انجام و سپس اقدام به زیبایی دندان ها نمایید.