شکستگی گونه ، یکی از شایع‌ترین آسیب‌های صورت است که معمولاً در اثر حوادثی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، درگیری‌های فیزیکی و ورزش‌های پرخطر رخ می‌دهد.
گونه به دلیل نقش ساختاری و زیبایی‌شناسی مهم خود، یکی از حساس‌ترین نواحی صورت است. از آنجا که گونه بخشی از ساختار اصلی صورت است که در تماس با استخوان‌های دیگر مانند استخوان فک بالا، بینی و کاسه چشم قرار دارد، شکستگی آن می‌تواند عوارض جدی عملکردی و ظاهری ایجاد کند.
جراحی شکستگی گونه یکی از چالش‌برانگیزترین جراحی‌ها در حوزه جراحی پلاستیک و فک و صورت است که نیازمند دقت و تجربه بالاست.
آناتومی گونه
گونه بخشی از ساختار پیچیده صورت است که شامل استخوان زیگوماتیک یا استخوان گونه می‌شود. این استخوان با ساختارهای دیگری نظیر استخوان فک بالا، استخوان گیجگاهی و بخشی از کاسه چشم در ارتباط است. شکستگی گونه معمولاً باعث اختلال در این ارتباطات می‌شود و عوارضی مانند تغییر شکل صورت، اختلال در بینایی، یا دشواری در باز و بسته کردن دهان را به همراه دارد.
استخوان زیگوماتیک دارای چهار زائده اصلی است:
- زائده فرونتال (به سمت استخوان پیشانی)
- زائده ماگزیلاری (به سمت فک بالا)
- زائده تمپورال (به سمت استخوان گیجگاهی)
- زائده اوربیتال (بخشی از کاسه چشم)
این پیچیدگی ساختاری باعث می‌شود که هر گونه آسیب به این استخوان، عملکرد و ظاهر صورت را تحت تأثیر قرار دهد.
علل شکستگی گونه
شکستگی گونه می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- تصادفات رانندگی: برخورد مستقیم به صورت در تصادفات.
- ورزش‌های پرخطر: ضربات در ورزش‌هایی مانند بوکس، فوتبال یا اسب‌سواری.
- درگیری‌های فیزیکی: مشت یا ضربات دیگر به صورت.
- سقوط از ارتفاع: به ویژه در کودکان و افراد مسن.
- حوادث صنعتی: برخورد اجسام سنگین در محیط کار.
علائم شکستگی گونه
شکستگی گونه معمولاً با مجموعه‌ای از علائم مشخص می‌شود:
- تورم و کبودی: در ناحیه گونه و اطراف چشم.
- تغییر شکل صورت: گونه ممکن است فرورفته یا تغییر مکان داده باشد.
- درد: در هنگام حرکت فک یا لمس ناحیه آسیب‌دیده.
- اختلال در بینایی: به دلیل آسیب به کاسه چشم.
- بی‌حسی: در ناحیه گونه یا لب بالا به دلیل آسیب به عصب اینفرااوربیتال.
- دشواری در جویدن یا باز و بسته کردن دهان: ناشی از تداخل در مفصل گیجگاهی-فکی.
تشخیص شکستگی گونه
تشخیص شکستگی گونه معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی و تصویربرداری صورت می‌گیرد.
- معاینه بالینی: پزشک با لمس ناحیه گونه، بررسی تقارن صورت، و ارزیابی بی‌حسی یا تغییر در حرکات فک، علائم شکستگی را شناسایی می‌کند.
- تصویربرداری:
- رادیوگرافی: تصویربرداری دوبعدی برای بررسی شکستگی‌های اصلی.
- سی‌تی اسکن: روش استاندارد برای مشاهده جزئیات شکستگی، موقعیت دقیق استخوان‌ها و آسیب به ساختارهای مجاور.
اهداف جراحی شکستگی گونه
جراحی شکستگی گونه با اهداف زیر انجام می‌شود:
- بازگرداندن تقارن و شکل طبیعی صورت.
- اصلاح آسیب‌های عملکردی مانند مشکلات بینایی یا محدودیت حرکتی فک.
- جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت مانند تغییر دائمی شکل صورت یا درد مزمن.
روش‌های جراحی شکستگی گونه
جراحی شکستگی گونه به دو روش اصلی انجام می‌شود:
- کاهش بسته (Closed Reduction):
- این روش برای شکستگی‌های ساده و بدون جابه‌جایی گسترده مناسب است.
- در این روش، جراح از طریق فشار خارجی یا ابزارهای خاص، استخوان را به موقعیت طبیعی خود بازمی‌گرداند.
- نیازی به برش جراحی نیست.
- کاهش باز (Open Reduction):
- برای شکستگی‌های پیچیده و با جابه‌جایی استخوان‌ها استفاده می‌شود.
- جراح با ایجاد برش‌های دقیق، استخوان‌ها را به جای اصلی خود بازمی‌گرداند و از صفحات و پیچ‌های فلزی برای تثبیت استفاده می‌کند.
- برش‌ها معمولاً در نواحی پنهان مانند داخل دهان یا پشت پلک انجام می‌شوند تا جای زخم قابل مشاهده نباشد.
مراحل جراحی شکستگی گونه
- بیهوشی:
- بیهوشی عمومی یا موضعی بسته به پیچیدگی جراحی استفاده می‌شود.
- ایجاد برش:
- برش در نواحی مناسب ایجاد می‌شود (مثلاً داخل دهان یا زیر پلک).
- بازسازی و تثبیت:
- استخوان‌های شکسته به جای اصلی بازگردانده و با استفاده از صفحات و پیچ‌ها تثبیت می‌شوند.
- بستن زخم:
- برش‌ها به دقت بسته می‌شوند تا جای زخم به حداقل برسد.
مراقبت‌های بعد از جراحی
مراقبت‌های بعد از جراحی برای بهبودی سریع و جلوگیری از عوارض بسیار مهم است:
- داروها:
- مسکن‌ها برای کنترل درد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت.
- یخ‌گذاری:
- کاهش تورم با استفاده از یخ در 48 ساعت اول.
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین:
- بیمار باید از ورزش‌ها یا فعالیت‌هایی که ممکن است باعث آسیب مجدد شوند، خودداری کند.
4.رژیم غذایی نرم:
- برای جلوگیری از فشار به فک و گونه.
- پیگیری:
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت بهبودی و عملکرد استخوان.
عوارض احتمالی جراحی شکستگی گونه
هرچند جراحی شکستگی گونه در بسیاری از موارد موفقیت‌آمیز است، اما ممکن است عوارضی ایجاد شود:
- عفونت:
- به دلیل تجمع باکتری در ناحیه جراحی.
- تشکیل زخم یا جای اسکار:
- اگر برش‌ها به خوبی ترمیم نشوند.
- مشکلات عصبی:
- مانند بی‌حسی یا درد مداوم در ناحیه گونه.
- تثبیت ناکامل:
- اگر صفحات و پیچ‌ها به درستی قرار نگیرند، ممکن است شکستگی به خوبی جوش نخورد.
- عدم تقارن:
- در صورتی که بازسازی به درستی انجام نشود.
پیشگیری از شکستگی گونه
- استفاده از کلاه ایمنی:
- هنگام ورزش یا رانندگی با موتورسیکلت.
- محافظت در برابر ضربه:
- استفاده از محافظ صورت در ورزش‌هایی مانند فوتبال یا بوکس.
- آموزش ایمنی در محیط کار:
- جلوگیری از حوادث صنعتی با رعایت نکات ایمنی.
نتیجه‌گیری
شکستگی گونه یکی از آسیب‌های جدی و رایج صورت است که نیازمند توجه و درمان تخصصی است. جراحی شکستگی گونه، اگرچه پیچیده است، اما با استفاده از روش‌های مدرن جراحی و مراقبت‌های پس از عمل، می‌توان عملکرد و ظاهر طبیعی صورت را بازیابی کرد. رعایت نکات پیشگیرانه نیز نقش مهمی در کاهش خطر شکستگی دارد. موفقیت در درمان به تشخیص به موقع، اجرای دقیق جراحی و همکاری بیمار در مراقبت‌های پس از عمل بستگی دارد.