جراحی فک یا ارتوگناتیک (Orthognathic Surgery) یکی از جراحی‌های پیچیده در حوزه دندانپزشکی و جراحی فک و صورت است که به منظور اصلاح ناهنجاری‌های فک بالا، فک پایین یا هر دو انجام می‌شود.
این نوع جراحی معمولاً برای بهبود عملکرد فک، اصلاح مشکلات جویدن، گفتار، زیبایی صورت و حتی مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب کاربرد دارد. یکی از سؤالات مهم بیماران قبل از این جراحی، مدت زمان بستری در بیمارستان و روند بهبودی پس از آن است.
مدت زمان بستری بعد از جراحی فک به عوامل مختلفی از جمله نوع جراحی، وضعیت سلامت بیمار، پیچیدگی جراحی، میزان تورم و درد پس از عمل، و نظر جراح بستگی دارد.
در این مقاله به بررسی مدت زمان بستری بعد از جراحی فک، مراحل بهبودی و نکات مراقبتی پس از عمل می‌پردازیم.
۱. مدت زمان بستری در بیمارستان پس از جراحی فک
به طور کلی، مدت زمان بستری بعد از جراحی فک معمولاً بین یک تا سه روز است، اما این مدت ممکن است بسته به شرایط بیمار و نوع جراحی متفاوت باشد.
۱.۱. جراحی فک یک‌طرفه یا دوطرفه
- اگر جراحی فقط روی یک فک انجام شود، بیمار معمولاً یک روز در بیمارستان بستری خواهد شد.
- در صورتی که جراحی روی هر دو فک (بالا و پایین) انجام شده باشد، ممکن است بیمار دو تا سه روز در بیمارستان بماند.
۱.۲. نوع بیهوشی و واکنش بیمار
- جراحی فک معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. برخی بیماران پس از بیهوشی دچار عوارضی مانند حالت تهوع، سرگیجه و ضعف می‌شوند که ممکن است نیاز به بستری طولانی‌تری داشته باشند.
- بیمارانی که وضعیت جسمانی خوبی دارند و واکنش مثبتی به بیهوشی نشان می‌دهند، معمولاً زودتر مرخص می‌شوند.
۱.۳. شدت تورم و درد
- تورم بعد از جراحی فک طبیعی است و در روزهای اول پس از عمل به اوج خود می‌رسد.
- در صورتی که میزان تورم شدید باشد و نیاز به مراقبت ویژه باشد، بیمار ممکن است مدت بیشتری در بیمارستان بماند.
۱.۴. توانایی بیمار در تغذیه و تنفس
- بعد از جراحی فک، تغذیه بیمار به دلیل محدودیت‌های حرکتی فک دچار مشکل می‌شود. بیمارانی که نمی‌توانند مایعات و غذاهای نرم مصرف کنند، ممکن است نیاز به بستری بیشتر داشته باشند.
- همچنین، در برخی موارد ممکن است مشکلات تنفسی به دلیل تورم شدید ایجاد شود که نیاز به مراقبت بیشتر دارد.
۲. مراحل بهبودی پس از جراحی فک
پس از ترخیص از بیمارستان، دوره بهبودی بیمار آغاز می‌شود که معمولاً چندین هفته تا چند ماه طول می‌کشد. این دوره شامل چندین مرحله است:
۲.۱. هفته اول: دوران نقاهت اولیه
- در هفته اول پس از جراحی، بیمار همچنان با تورم، کبودی و درد مواجه است.
- توصیه می‌شود بیمار در این مدت از کمپرس یخ برای کاهش تورم استفاده کند.
- تغذیه در این هفته به رژیم مایعات و غذاهای نرم محدود می‌شود.
۲.۲. هفته دوم تا چهارم: کاهش تورم و بهبود تدریجی
- در این دوره، تورم به تدریج کاهش می‌یابد و بیمار می‌تواند کمی راحت‌تر غذا بخورد.
- بیمار همچنان باید از غذاهای نرم استفاده کند و از جویدن غذاهای سفت خودداری کند.
- در صورت نیاز، بیمار برای تعویض کش‌های ارتودنسی و بررسی وضعیت فک باید به جراح مراجعه کند.
۲.۳. ماه دوم تا ششم: بازگشت به فعالیت‌های عادی
- در این مدت، بیشتر بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرند.
- فک به تدریج قوی‌تر می‌شود و بیمار می‌تواند غذاهای نیمه‌جامد را مصرف کند.
- تمرینات فیزیوتراپی ممکن است برای بازگرداندن حرکت طبیعی فک توصیه شود.
۲.۴. ماه ششم به بعد: بهبودی کامل
- در این مرحله، استخوان‌های فک کاملاً جوش خورده‌اند و بیمار می‌تواند به رژیم غذایی معمولی بازگردد.
- نتایج نهایی جراحی در این زمان کاملاً مشخص خواهد شد.
۳. نکات مراقبتی بعد از ترخیص از بیمارستان
پس از مرخص شدن از بیمارستان، بیمار باید نکات خاصی را رعایت کند تا روند بهبودی سریع‌تر و بدون عارضه طی شود:
۳.۱. رعایت رژیم غذایی مناسب
- در هفته‌های اول، فقط باید مایعات و غذاهای نرم مانند سوپ، اسموتی، پوره و فرنی مصرف شود.
- از مصرف غذاهای سفت، تند، داغ و پرادویه خودداری شود.
- جویدن غذا باید به تدریج و تحت نظر پزشک آغاز شود.
۳.۲. رعایت بهداشت دهان و دندان
- شستشوی دهان با محلول آب و نمک یا دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده ضروری است.
- مسواک زدن باید با احتیاط و با استفاده از مسواک نرم انجام شود.
۳.۳. استفاده از داروهای تجویز شده
- مصرف مسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی طبق دستور پزشک ضروری است.
- در صورت بروز عوارضی مانند تب، خونریزی شدید یا عفونت، باید فوراً با پزشک تماس گرفته شود.
۳.۴. استراحت کافی و پرهیز از فعالیت سنگین
- بیمار باید تا چند هفته از فعالیت‌های سنگین، ورزش‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند.
- خوابیدن در وضعیت نیمه‌نشسته (با کمک چند بالش) به کاهش تورم کمک می‌کند.
۳.۵. پیگیری مراجعات پزشکی
- بیمار باید طبق برنامه تعیین‌شده توسط جراح برای بررسی وضعیت فک و تنظیمات احتمالی به پزشک مراجعه کند.
- در صورتی که بیمار از ارتودنسی استفاده کرده باشد، باید به دندانپزشک خود نیز مراجعه کند.
۴. عوامل تأثیرگذار بر طول دوره بستری و بهبودی
مدت زمان بستری و روند بهبودی بیمار تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد، از جمله:
- سن بیمار: بیماران جوان‌تر معمولاً سریع‌تر بهبود می‌یابند.
- وضعیت سلامت عمومی: افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا مشکلات ایمنی دارند، ممکن است روند بهبودی کندتری داشته باشند.
- میزان همکاری بیمار: رعایت دقیق توصیه‌های پزشک و پرهیز از عادات مضر (مانند سیگار کشیدن) تأثیر زیادی در سرعت بهبودی دارد.
- تخصص جراح و تکنیک جراحی: مهارت جراح و استفاده از تکنیک‌های مدرن می‌تواند دوره بستری و نقاهت را کاهش دهد.
نتیجه‌گیری
مدت زمان بستری بعد از جراحی فک معمولاً بین یک تا سه روز است، اما روند بهبودی کامل ممکن است چندین ماه طول بکشد. پس از ترخیص از بیمارستان، بیمار باید نکات مراقبتی مانند رعایت رژیم غذایی مناسب، حفظ بهداشت دهان، مصرف داروها و استراحت کافی را رعایت کند.
همچنین، پیگیری‌های پزشکی نقش مهمی در بهبودی موفقیت‌آمیز دارد. با رعایت این نکات، بیمار می‌تواند بدون مشکل به زندگی عادی بازگردد و از نتایج مطلوب جراحی بهره‌مند شود.