جراحی فک که با نام جراحی ارتوگناتیک نیز شناخته می‌شود، همانند سایر جراحی‌ها با دستکاری و ایجاد برش‌هایی در بافت‌های ناحیه تحت درمان همراه است و به طور طبیعی هرگونه دستکاری در بافت‌های بدن عوارضی را به همراه خواهد داشت که برخی از آنها در همه بیماران مشترک هستند و برخی از آنها تنها برای بعضی بیماران رخ می‌دهند. شدت و نوع عوارض این جراحی از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است و مدت زمان بهبودی آنها نیز بستگی به میزان مهارت جراح فک و صورت، مراقبت‌هایی که بیمار انجام می‌دهد و همچنین شرایط و سلامت کلی بیمار دارد.
در این نوع جراحی آن چه که اهمیت دارد این است که بیماران باید با خطرات و عوارض احتمالی این روش جراحی آشنا باشند. در میان بسیاری از شرایط و مشکلاتی که از طریق جراحی فک برطرف می شوند، مشکلات عدم جفت شدن دندان های فک بالا و پایین بر روی هم و بروز مشکلات جویدن، شایع ترین مسائلی هستند که افراد با آن روبرو می شوند.
مشکلات گفته شده می توانند مشکلات عملکردی از قبیل پوسیدگی غیر طبیعی دندان ها، مشکلات گفتاری و تنفسی و هم چنین مشکلات زیبایی مانند بیرون زدگی و یا عقب نشینی چانه، ناتوانی در بسته نگه داشتن دهان و با برهم خوردن توازن و تناسب صورت را ایجاد کنند.
قبل از صحبت در مورد عوارض جراحی فک و تاثیر آن بر رفع مشکلات و نواقص دهان، فک و دندان ها بهتر است با چگونگی انجام این جراحی آشنا شوید. جراحی فک توسط متخصص جراحی دهان فک وصورت در بیمارستان و با بی هوشی عمومی انجام می شود. معمولا بیمار یک یا دو روز در بیمارستان بستری خواهد بود.
جراحی در داخل دهان انجام شده، بنابراین هیچ جای زخمی روی صورت، چانه، فک یا اطراف دهان دیده نخواهد شد. با این حال، گاهی اوقات ممکن است برش های کوچکی در خارج از دهان ایجاد شوند.
برای انجام این عمل جراحی، پزشک متخصص، در استخوان فک، بریدگی هایی ایجاد می کند تا آن ها را در موقعیت درست قرار دهد. پس از تکمیل این کار، ممکن است از صفحات کوچک استخوانی و … برای محکم نگه داشتن استخوان ها در موقعیت جدید استفاده نماید. تمامی این ها رفته رفته و به مرور زمان در ساختار استخوان ادغام خواهند شد.
در بعضی موارد ممکن است استخوان اضافی به فک اضافه شود که در این حالت جراح استخوان را از لگن پا یا دنده برداشته و با پلاک و پیچ در جای صحیح فک، محکم می نماید. در موارد دیگر، ممکن است برای ایجاد تناسب بهتر در صورت، استخوان ها تغییر شکل داده شوند.
عوارض جراحی فک
جراحی فک جراحی حساسی است که حتماً باید توسط جراح فک و صورت با تجربه و مهارت بالا انجام شود تا بیمار دچار عوارض ناشی از آن نشود. با این حال این جراحی نیز همانند سایر جراحی‌ها می‌تواند عوارضی را برای بیمار ایجاد کند که در ادامه به خطرات احتمالی جراحی فک اشاره کرده و توضیحات مختصری را ارائه داده‌ایم:
- خونریزی و کبودی
احتمال خونریزی پس از جراحی و حتی در حین جراحی فک وجود دارد. زمانی که خونریزی در حین انجام جراحی رخ می‌دهد، جراح با تزریق خون اهدایی به بیمار، خون از دست رفته را جبران می‌کند. به طور معمول بیمار پس از جراحی خونریزی‌های جزئی خواهد داشت که گاهی ممکن است به صورت خون دماغ شدن باشند. این خونریزی‌ها اگر کم باشند، جای نگرانی ندارد و طبیعی است و حتی بروز آنها درون بافت نرم می‌تواند سبب ایجاد کبودی‌هایی شود که تا گردن و یا بالای قفسه سینه گسترش پیدا کند، اما اگر به طور شدیدتری اتفاق بیفتند، بیمار باید موضوع را با پزشک جراح خود در میان بگذارد تا اقدامات درمانی مناسب را دریافت کند و خطری او را تهدید نکند.
- عفونت
احتمال بروز عفونت به دلیل تماس ابزار جراحی با بافت‌های بدن در تمام عمل‌های جراحی وجود دارد. به همین دلیل است که جراحان پس از عمل، مصرف آنتی بیوتیک‌ها را برای بیمار تجویز می‌کنند تا از بروز عفونت پیشگیری کرده و یا در صورت بروز، فوراً درمان شود و سلامت بیمار به خطر نیفتد.
- بی حس شدن فک و بافت‌های اطراف آن
در تمام جراحی‌ها به این دلیل که بافت‌ها، اعصاب و مویرگ‌ها برش داده می‌شوند، قسمت جراحی شده دچار بی حسی می‌شود. در جراحی ارتوگناتیک نیز در صورتی که فک بالا تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد، بیمار بی حسی‌هایی را در بالای دندان‌های خود تجربه می‌کند و اگر این جراحی بر روی فک پایین انجام شده باشد، بیمار در ناحیه چانه و لب پایینی خود احساس بی حسی خواهد داشت. با مرور زمان و التیام یافتن اعصاب و مویرگ‌هایی که حین جراحی آسیب دیده بودند، مجدداً حس و عملکرد طبیعی آنها برمی‌گردد. به طور معمول 6 ماه طول می‌کشد تا این بهبودی حاصل شود.
- گرفتگی بینی
گرفتگی بینی یکی دیگر از عوارضی است که بیمار پس از جراحی ارتوگناتیک به ویژه زمانی که در فک بالا انجام می‌شود، تجربه می‌کند. این عارضه می‌تواند به دلیل قرار دادن لوله‌هایی در سوراخ‌های بینی هنگام انجام عمل رخ دهد. برای کمک به بهبودی سریع‌تر گرفتگی بینی و همچنین باز کردن راه تنفسی از محلول‌های نمکی یا اسپری‌های نمکی مخصوص شستشوی بینی استفاده کرد. یک تا دو هفته ممکن است طول بکشد تا این عارضه بهبود پیدا کند و در طول این مدت زمان بیمار می‌تواند برای شستشو و خارج کردن ترشحات بینی از پنبه آغشته به آب گرم استفاده کند.
- کاهش وزن
بیمار پس از انجام این جراحی ممکن است دچار کاهش اشتها شود و یا به دلیل درد و دشواری در غذا خوردن، میل کمتری به خوردن غذا پیدا کند و این امر موجب کاهش وزن او در یک تا دو هفته اول پس از جراحی می‌شود. اما پس از گذشت این مدت زمان و کاهش درد و ناراحتی و همچنین به دست آوردن مجدد اشتها می‌تواند این کاهش وزن را جبران کند.
- سفتی فک و صدا دادن مفاصل آن
پس از انجام این جراحی، فک سفت شده و همچنین هنگام شروع حرکت آن، صدای تق تق از مفصل شنیده شود که ممکن است این عارضه تا چند ماه ادامه پیدا کند. یکی از بهترین تمرین‌هایی که می‌تواند در بهبود آن نقش مؤثری داشته باشد، انجام فعالیت‌هایی مانند جویدن غذا است. صدا دادن فک بر عملکرد آن تأثیری ندارد، اما می‌تواند به طور دائمی باقی بماند.
- تورم
یکی دیگر از عوارضی که بروز آن طبیعی است و بیمار با مشاهده آن نباید نگران شود، تورم است. معمولاً توصیه می‌شود که برای کاهش ورم تا 48 ساعت پس از جراحی، کمپرس یخ بر روی صورت قرار داده شود و پس از این مدت زمان از پد حرارتی برای کاهش درد و تورم استفاده شود.
- درد و ناراحتی
همانند سایر جراحی‌ها در جراحی ارتوگناتیک نیز یکی از عوارض احساس درد و ناراحتی است که به طور معمول جراح برای کاهش این علائم مصرف داروهای مسکن را تجویز می‌کند و بیمار باید آنها را مطابق با دستورالعمل ارائه شده مصرف کند تا درد او تسکین یابد. این درد در روزهای اول پس از جراحی بیشتر است و رفته رفته کاهش پیدا می‌کند.
- عوارض ناشی از داروی بیهوشی
بیمار ممکن است به داروی بیهوشی واکنش آلرژیک نشان دهد و یا دچار عوارضی از قبیل مشکل در بلع، گلودرد، خشکی گلو و درد عضلانی شود که پس از گذشت حدود دو روز از جراحی از بین می‌روند. علاوه بر این برخی بیماران هنگام به هوش آمدن احتمال دارد که دچار حالت تهوع شوند که این مشکل نیز معمولاً با تجویز دارو توسط پزشک معالج کنترل و برطرف می‌گردد.
- ایجاد مشکل در سینوس‌ها
در برخی موارد ممکن است با انجام جراحی در فک بالا، بیمار تا چند هفته دچار مشکلات مربوط به سینوس بینی شود که پس از این مدت زمان از بین می‌روند و در صورتی که مشکل همچنان باقی بماند، بیمار باید این موضوع را با پزشک معالج خود در میان بگذارد.
پیشگیری از بروز عوارض جراحی فک
- بیمارانی که تحت جراحی فک قرار می گیرند، باید در سلامت کامل باشند.
- علاوه بر این مورد بررسی مجاری هوایی بیمار یکی از مهم ترین مواردی است که باید در نظر گرفته شود.
- در برخی موارد بیماران به منظور اصلاح آپنه انسدادی خواب تحت جراحی فک قرار می گیرند.
- عواملی مانند ابتلا به دیابت و یا استعمال دخانیات، روند ترمیم بعد از جراحی را مختل می کنند.
- به همین خاطر از بیماران خواسته می شود حداقل از سه هفته قبل از جراحی استعمال سیگار را کنار بگذارند.
- سطح قند خون نیز باید قبل از جراحی به حد طبیعی رسیده باشد.
اقدامات قبل از جراحی فک
- دو هفته قبل از جراحی از خوردن داروهای رقیق کننده خون پرهیز کنید.
- قبل از جراحی فک از اقدامات و مراقبت های بعد از جراحی اطلاعات کافی کسب کنید.
- برای روز جراحی حتما با یک همراه بروید.
علائم عفونت بعد از جراحی فک
مقداری خونریزی، تورم و بی‌حسی پس از جراحی دهان طبیعی است، اما برخی علائم نشانه‌های واضحی از عفونت هستند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر پس از جراحی فک، حتماً در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی که 24 ساعت یا بیشتر وجود داشته باشد.
- دردی ضربان دار که با داروهای مسکن تسکین نمی‌یابد.
- افزایش تورم صورت، فک یا لثه
- وجود ترشحات به خصوص چرک
- مشکل در باز کردن دهان
- تب، به خصوص تب با درجه پایین که یا ادامه می‌یابد یا افزایش می‌یابد.
روش‌های درمان عوارض جراحی فک
راه‌های درمان عوارض جراحی فک بسته به نوع عارضه و شدت آن متفاوت است و تجویز بهترین درمان برای آن نیاز به مشورت با پزشک معالج دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود که در صورت مشاهده عوارض نگران کننده و جدی حتماً با جراح خود در مورد آن مشورت نمایید تا مناسب‌ترین درمان را فوراً دریافت نمایید و از تشدید عارضه و به خطر افتادن سلامتی‌تان پیشگیری گنید.
سخن پایانی
همان طور که می دانید، برخی از افراد به طور ژنتیکی، با مشکلات و نواقص مربوط به فک به دنیا می آیند. گاهی نیز ممکن است بر اثر اتفاقاتی، به فک آسیب های جدی وارد شده و نقص پیدا کند. برای رفع این مشکلات، می توانید با مراجعه به پزشک مجرب و با دانش، اصلاحات لازم را روی فک و چانه خود انجام داده و ظاهر خود را تغییر دهید. انجام عمل نزد بهترین متخصص جراحی فک، دهان و دندان تهران مانند دکتر شهاب الدین عزیزی باعث می‌شود تا عوارض جراحی فک به حداقل برسد.