از شایع ترین مشکلات دهان و دندان می توان انحراف فک را نام برد. این اختلال باعث بروز مشکلاتی در چهره افراد و همچنین عملکرد دهان و دندان آن ها می شود که در صورتی که به موقع درمان نشود با عوارض آزار دهنده ای همراه خواهد بود. جا‌به‌جایی و انحراف فک یا به طور کلی ناهنجاری های فک و دندان عبارت است از یک رابطه‌ی نادرست بین فک بالا و فک پایین یا نامرتبی کلی دندان‌ها. اگر دندان‌ها ردیف و مرتب نباشند، قادر به انجام کارهای اصلی و مهمشان نخواهند بود. ناهنجاری‌های فک و دندان آن‌قدر شایع است که اکثر افراد تا حدی دارای این ناهنجاری ها می‌باشند. ردیف نبودن دندان‌ها بیشتر در نتیجه‌ی عوامل ژنتیکی همراه با عادات غلط یا عواملی دیگر در سال‌های اولیه‌ی عمر فرد می‌باشد. برای جلوگیری از اینکه لپ‌ها و لب‌ها گاز گرفته نشوند به ردیف بودن دندان‌های بالا نیاز است، در حالی که برای جلوگیری از گاز گرفتن زبان، دندان‌های پایین باید ردیف باشند.
انحراف فک یکی از انواع اختلالات گیجگاهی فکی است. مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) مفصلی است که فک را به جمجمه متصل می‌کند و حرکت مورد نیاز برای جویدن و صحبت کردن را امکان پذیر می‌کند. از آنجایی که TMJ امکان حرکت به سمت بالا و پایین و همچنین به سمت دیگر را می‌دهد، یکی از پیچیده ترین مفاصل بدن است. هنگامی که این مفصل آسیب ببیند، می‌تواند منجر به یک اختلال درد موضعی به نام سندرم TMJ یا اختلال TMJ شود.
انواع ناهنجاری های فک و دندان از طریق نوع و شدت آن‌ها طبقه‌بندی یا کلاس‌بندی می‌شود. سه کلاس اصلی برای بدفرمی و کجی فک وجود دارد
کلاس یک :
ناهنجاری فک کلاس یک هنگامی تشخیص داده می‌شود که دندان‌های بالایی روی دندان‌های پایین قرار می‌گیرند به طوری که آن‌ها را می‌پوشانند. در این نوع ناهنجاری، بایت (قرارگیری دندان‌ها روی‌هم) نرمال و همپوشانی نسبی است. ناهنجاری کلاس یک، شایع‌ترین کلاس ناهنجاری و انحراف فک است.
کلاس دو:
ناهنجاری فک کلاس دو هنگامی تشخیص داده می‌شود که یک اوربایت شدید وجود داشته باشد. این وضعیت که به عنوان پس‌رفتگی فک (retrognathism) شناخته می‌شود، به این معناست که دندان‌ها و فک بالایی به طور قابل توجهی روی دندان‌ها و فک پایین قرار می‌گیرند و آن‌ها را پوشش می‌دهند.
کلاس سه :
ناهنجاری فک کلاس سه هنگامی تشخیص داده می‌شود که یک اندربایت شدید وجود داشته باشد. این وضعیت که به عنوان پیش‌آمدگی فک (prognathism) شناخته می‌شود، به این معناست که فک پایین به سمت جلو آمده است. این مشکل باعث می‌شود تا دندان‌های پایین روی دندان‌ها و فک بالا قرار بگیرند و آن‌ها را پوشش دهند.
علل انحراف فک
این اختلال می تواند به صورت مادرزادی رخ دهد و یا بر اثر عوامل محیطی ایجاد گردد. در ادامه علل موثر در ایجاد این عارضه را توضیح می دهیم:
- آسیب دیدگی فک
گاهی به دلیل آسیب دیدن مفصل فک و محدود شدن دامنه حرکتی آن، حرکت آن از حالت طبیعی خارج می شود و چانه به سمت طرف آسیب دیده منحرف می شود.
نوع دیگری از این آسیب دیدگی بر اثر تصادف، افتادن و با آسیب های ورزشی اتفاق می افتد که منجر به شکستگی یا دررفتگی فک می شوند و عدم جوش خوردن و ترمیم آن در موقعیت صحیح خود، موجب منحرف شدن آن می گردد.
- ضعیف بودن عضلات صورت
ضعیف بودن عضلات یک سمت صورت نیز موجب انحراف فک به یک سمت می شود.
- اختلالات بایت
وجود مشکلات مربوط به بایت و تداخل دندان ها با یکدیگر از دیگر مواردی می باشند که موجب ایجاد اختلال در عمل جویدن و صحبت کردن و قرارگیری فک در موقعیت نامناسب می شوند که در نتیجه آن فک دچار انحراف می شود.
- همی مندیبولار هایپرتروفی
اختلال همی مندیبولار هایپرتروفی، شامل حالتی می باشد که در آن مفصل گیجگاهی فکی در یک سمت بیشتر از سمت دیگر رشد کرده و موجب منحرف شدن فک می گردد.
- اختلال مادرزادی
در برخی موارد ممکن است نوزاد با بیماری فک متولد شود و فک او از بدو تولد دارای انحراف باشد.
درمان ناهنجاری های فک
اکثر افرادی که دچار مشکلات خفیف فکی هستند به هیچ درمانی نیاز نخواهند داشت. اگر چه، در صورتی که این ناهنجاری شدید باشد، متخصص ممکن است شما را به یک متخصص ارتودنسی ارجاع دهد. متخصص ارتودنسی با توجه به نوع ناهنجاری فک شما، می‌تواند درمان‌های مختلفی را به شما پیشنهاد کند. این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- سیم‌کشی دندان برای اصلاح موقعیت و حالت دندان‌ها
- کشیدن دندان برای اصلاح شلوغی و به هم ریختگی دندان‌ها
- فرم دهی، باندینگ یا روکش کردن دندان‌ها
- جراحی برای فرم دهی یا کوتاه‌تر کردن فک
- سیم‌ها یا قطعاتی برای ثابت نگه‌داشتن استخوان فک
جراحی فک که آن را تحت عنوان جراحی ارتوگناتیک نیز می‌شناسند، انحراف و ناهنجاری‌های دیگر استخوان فک را اصلاح می‌کند و فک‌ها و دندان‌ها را منظم و ردیف می‌سازد تا عملکردی بهتر و مناسب‌تر داشته باشند. انجام این اصلاحات ممکن است همچنین موجب بهبودی در ظاهر صورت شود. اگر مشکلی فکی داشته باشید که نمی‌توان آن را تنها با استفاده از درمان ارتودنسی اصلاح کرد، جراحی فک می‌تواند یک روش اصلاحی مؤثر باشد. در اکثر موارد شما باید قبل از جراحی و در حین دوره بهبودی بعد از جراحی تا زمان کامل شدن بهبودی و ردیف شدن فک و دندان‌ها، از درمان‌های ارتودنسی استفاده کنید. زمان مناسب برای جراحی فک هنگامی است که رشد فرد متوقف می‌شود که معمولاً در حدود سنین 14 تا 16 سال برای خانم‌ها و 17 تا 21 سال برای آقایان می‌باشد.
در این مطلب تلاش کردیم علائم انحراف فک را تشریح کنیم. در صورتی که علائم یاد شده را تجربه کردید حتما به جراح فک و صورت مراجعه کنید. شما می‌توانید برای انجام خدمات جراحی فک به کلینیک مرسادنت تهران ، دکتر شهاب الدین عزیزی متخصص جراحی فک و صورت مراجعه کنید.