سرطان فک، سرطانی است که از سایر نواحی مانند دهان یا حفره دهان به فک انتشار پیدا میکند و در برخی موارد نادر ممکن است از خود فک ناشی شود. متخصصان به طور کلی سرطان فک را نوعی نادر از سرطان سر و گردن میشناسند.
کسب اطلاعات مفید در مورد سرطان دهان می تواند منجر به تشخیص زودهنگام این بیماری شود. تشخیص زودهنگام کلید درمان موثر و کم هزینه تر است. به دلیل این که سرطان دهان می تواند در هر قسمت از دهان شما ایجاد شود، این بیماری می تواند در فک شما نیز ظاهر شود
سرطان فک معمولاً همراه با سرطان دهان یا سرطان سر و گردن است. انواع مختلفی از تومورها ، چه خوش خیم و چه بدخیم ، می توانند در دهان و فک ایجاد شوند.فک متورم مانع باز شدن دهان می شود و از نشانه های سرطان فک می باشد. تومورهای فک اغلب تا رسیدن به مراحل خطرناک، علائم ندارند. معمولاً توسط عکس برداری با اشعه ایکس مشخص می شوند. تومورهای فک از نظر بالینی تشخیص داده می شوند زیرا رشد آنها باعث تورم صورت ، کام یا برجستگی آلوئول (قسمتی از فک که دندان ها را نگه می دارد) شود. همچنین می توانند باعث حساسیت استخوان و درد شدید شوند.
اکثر سرطان هایی که بر فک تأثیر می گذارند از فک شروع نمی شوند. بلکه سرطان های سر و گردن هستند که معمولاً در دهان ، گلو یا غدد بزاقی شروع می شوند.برخی از سرطان های استخوانی وجود دارد که می توانند فک را تحت تاثیر قرار دهند ، اما این موارد بسیار نادر هستند و تنها 1٪ از کل سرطان های سر و گردن را دربر میگیرد. اگر تومور سرطانی در قسمت تحتانی فک وجود داشته باشد که به فک پایین معروف است ، به آن سرطان فک پایین می گویند. اگر در قسمت فوقانی باشد ، ممکن است به آن سرطان کام گفته شود زیرا فک بالا بخشی از کام است.سرانجام ، چندین نوع تومور فک وجود دارد که خوش خیم هستند اما سرطان نیستند ، اگرچه می توانند بر روی توانایی جویدن ، بلع و صحبت کردن تاثیر بگذارند.
انواع سرطان فک
در اکثر مواقع انواع سرطان فک از طریق حفره های دندان، زبان، غدد بزاقی، کام یا کف دهان به فک انتشار پیدا میکنند. این سرطان میتواند فک پایین و یا بالا را درگیر کند. اما سرطان در فک پایین، اغلب در استخوان زیر دندانهای آسیاب پشتی دیده میشوند. گاهی سرطان فک از خود فک بروز میکند.
به طور کلی، انواع سرطان فک عبارتند از:
- سارکوم های ادنتوژنیک: آنها سرطان در بافت همبند هستند.
- فیبروسارکوم: معمولاً بافت فیبری را تحت تأثیر قرار میدهد اما میتواند در استخوان ایجاد شود.
- کارسینوم آملوبلاستیک: از پوشش مینای دندان شروع میشود و به فک پایین انتشار مییابد.
- استئوسارکوم: در استخوان فک ایجاد میشود، اما تنها ۱ درصد از سرطان های سر و گردن را تشکیل میدهد.
- کارسینوم داخل استخوانی اولیه: کارسینوم سلول سنگفرشی به جای بافت های دهان از خود استخوان ناشی میشود.
- کارسینوم ادنتوژنیک سلول شفاف: به نام ظاهر سلول نامگذاری شده و از بافت های تشکیل دهنده دندان ناشی میشود.
- سرطان سلولی فلسی: این سرطان در پوشش حفره دهان ایجاد میشود و بیش از ۹۵ درصد از سرطان های فک را تشکیل میدهد.
- کارسینوم ادنتوژنیک سلول شبح: در سلول های بدون هسته یا اپیتلیال ایجاد میشود که بافت ها را پوشش میدهند.
عوامل خطر سرطان فک
عوامل خطر ابتلا به سرطان فک عبارتند از:
سرطان فک معمولاً در افراد بالای 40 سال رخ می دهد. در مردان بیشتر از زنان شیوع دارد.
- سیگار کشیدن: حدود 75 درصد از افرادی که به سرطان دهان مبتلا شده اند ، مصرف کنندگان دخانیات هستند. هرچه مصرف دود بیشتر باشد ، خطر ابتلا به سرطان فک نیز بیشتر می شود.
- مصرف الکل: دخانیات و نوشیدن زیاد با هم باعث افزایش چشمگیر خطر می شوند
- عدم بهداشت دهان و دندان
- عوامل عفونی ، به ویژه ویروس زگیل ویروس پاپیلومای انسانی، در برخی از سرطان های فک (یک ویروس مقاربتی مانند HPV) نقش دارند.
- قرار گرفتن در نور خورشید
- رژیم غذایی کم فیبر
- خطر ابتلا به سرطان دهان برای آمریکایی های آفریقایی تبار بیشتر است.
- پروتزهایی که مناسب نیستند
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- لیکن پلان ، بیماری سلول های داخلی دهان
- سابقه سرطان سر و گردن
علائم سرطان فک
برخلاف سایر سرطان های سر و گردن ، که تشخیص آنها دشوار است ، سرطان های فک توسط پزشک یا دندانپزشک قابل مشاهده است. برخی از علائم سرطان فک عبارتند از:
- زخم دردناک در دهان
- لکه قرمز در دهان
- خونریزی مکرر از دهان
- بوی بد دهان
- لق شدن دندان ها یا درد در اطراف دندان
- پروتزهایی که دیگر مناسب نیستند
- تورم دهان نزدیک فک
- مشکل در باز نگه داشتن دهان
- بی حسی دندان های پایین یا پایین لب و چانه
- مشکل در مصرف غذا
- مشکل در صحبت کردن
- توده ای در گردن
- تورم سقف دهان
- بی حسی در گونه و دندانهای فوقانی
درمان سرطان فک
درمان سرطان فک به محل و وسعت آن بستگی دارد و میتواند شامل ترکیبی از گزینه های درمانی زیر باشد:
عمل جراحی
در جراحی برای سرطان فک، جراح ممکن است بافت سرطانی و برخی از بافت های سالم اطراف (به نام حاشیه) را از طریق جراحی حذف کنند. برداشتن تومورها با جراحی در مراحل اولیه سرطان فک بیشتر انجام میشود. پس از برداشتن نواحی سرطانی، امکان دارد جراحی ترمیمی برای بازیابی عملکرد و رفع مشکلات ظاهری و زیبایی بیمار انجام بگیرد.
نوع جراحی بستگی به محل تومور دارد:
- جراحی کام سخت ممکن است شامل عمل جراحی فک بالا برای برداشتن بخشی از فک بالا یا استخوانی باشد که سقف دهان را تشکیل میدهد.
- جراحی فک پایین ممکن است شامل جراحی فک پایین یا جراحی برای برداشتن بخشی از فک پایین باشد.
پرتو درمانی
برای هر دو سرطان کام سخت و فک پایین، پرتودرمانی اغلب پس از جراحی توصیه میشود. این کار که به عنوان تابش کمکی شناخته میشود، برای جلوگیری از عود تومور انجام میشود. ممکن است برای سرطان های تهاجمی یا پیشرفته نیز پرتودرمانی انجام شود.
به طور کلی پرتودرمانی (یا رادیوتراپی) با استفاده از امواج پرقدرت انرژی، میتواند سلولهای سرطانی یا سرطان باقیمانده را در مکانهایی که در طول جراحی قابل دسترسی نیست، از بین ببرد. پرتودرمانی را میتوان توسط دستگاهی انجام داد که به آن پرتوهای خارجی میگویند یا از ایمپلنت هایی که در نزدیکی تومور قرار میگیرند. گاهی اوقات میتوان از ایمپلنت به جای جراحی استفاده کرد که میتواند بهبود را تسریع کند، اما همه بیماران کاندیدای این شکل از پرتودرمانی نیستند.
شیمیدرمانی
استفاده از شیمیدرمانی به تنهایی یک درمان استاندارد برای سرطان فک محسوب نمیشود، اما اگر سرطان به بافت های دیگر انتشار پیدا کند پزشک میتواند این روش را همراه با ایمونوتراپی تجویز کنند.
سخن آخر
سرطان فک نادر است و به طور کلی نوعی سرطان سر و گردن یا به طور خاص سرطان دهان در نظر گرفته میشود. تنباکو، مصرف الکل، بهداشت نامناسب دهان و تغذیه نامناسب از عوامل خطر ابتلا به این نوع سرطان ها هستند.
بسته به اینکه سرطان چقدر پیشرفته است، درمان شامل جراحی، پرتودرمانی و احتمالاً شیمیدرمانی است. اگر بخش قابل توجهی از فک برداشته شود، جراحی ترمیمی، پروتز (ایمپلنت دندان) و توانبخشی میتواند برای رفع مشکلات ظاهری بیمار انجام شود.