اگر پوست متصل به زیر زبان کودکتان یعنی غشایی به نام فرنولوم که لگام زبان نیز نامیده میشود، کوتاه است یا خیلی به سمت جلوی زبانش آمده است، او عارضهای به نام آنکیلوگلوسی یا چسبندگی زبان دارد. حدود ۴ درصد از نوزادان با چسبندگی زبانی متولد میشوند که به نظر میرسد زمینهٔ ارثی داشته باشد.
زبان برای کارکرد نرمال خود در حفره دهان ، باید کاملا متحرک باشد و قدرت تحرک در تمام جهات ، به آن اجازه میدهد تا کارهایی از قبیل تکلم ، جویدن غذا ،چشایی ، حفاظت از راه هوایی و ریه ها و بینی را انجام دهد . هرگونه کاهش دامنه حرکتی ، باعث اختلال در عملکرد طبیعی شده و مشکل آفرین خواهد بود . در چسبندگی زبان به کف دهان ،یک اختلال در روند رشد و نمو زبان ، باعث عدم تحلیل رفتن نوار بند مانند زیر زبان شده و به دلیل وجود این چسبندگی در زیر زبان ، حرکت نرمال زبان دچار اختلال میشود .این مساله ارثی بوده و میتواند در سایر افراد خانواده هم دیده شود .
اگر دهان خود را جلوی آیینه باز کنید و زبان خود را بالا ببرید، پوستی را می بینید که زبان را به کف دهان چسبانده است. به این تکه پوست فرنولوم یا لگام زبان می گویند.
وظیفه فرنولوم به شکل طبیعی این است که حرکات زبان را محدود کند تا مشکلی برای تنفس ایجاد نشود.
اگر فرنولوم بیش از اندازه طبیعی ، پیش روی کند و به سمت جلوی زبان پیش برود و یا این که کوتاه باشد، زبان به کف دهان می چسبد. در این حالت می گوییم که فرد دچار آنکیلوگلوسی شده است. در این حالت، فرنولوم حرکت زبان را محدود می کند.
در هنگام تولد هر نوزادی، به دهان او نگاه می کنند تا سلامت زبان او را ببینند زیرا آنکیلوگلوسی رشد و تغذیه فرد را به خطر می اندازد.
مشکلات چسبندگی زبان به کف دهان
بسته به میزان چسبندگی ، شدت علایم متفاوت خواهد بود .در انواع خفیف ممکن است کودک ، مشکلات زیادی نداشته باشد . در انواع شدید به دلیل کوتاهی بند زیر زبان ، شکل زبان ممکن است شبیه قلب شود . در این نوع ممکن است این مشکلات برای کودک ایجاد شود :
- اختلال در مکیدن شیر از سینه مادر
- گرسنگی مداوم
- عدم وزن گیری
- اختلال در تکلم
- مشکلات بلع و جویدن غذا
- اختلال در مکیدن یا لیس زدن مواد غذایی
- احتمال اختلال تنفسی خواب و اسپیراسیون
- پوسیدگی دندانها
- در مادرانی که به کودک خود از سینه شیر میدهند ، ممکن است ، زخم نوک سینه تورم و التهاب سینه ها ، کاهش جریان شیر دیده شود . کودک ، به دلیل مشکلاتی که در مکیدن دارد ، حین شیر خوردن ، صدای کلیک مانند تولید میکند .
علائم چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد چیست؟
علائم بروز این مشکل در نوزاد عبارتند از:
- بروز مشکل در پستان به دهان گرفتن نوزاد: چسبندگی زبان نوزاد باعث میشود که مکیدن نوک پستان برایش سخت باشد. نوزاد دارای چسبندگی زبان نمیتواند برای مدت طولانی شیر بمکد و به سرعت سرش را عقب میکشد و از مکیدن منصرف میشود. اگر نوزاد شما از شیر خشک تغذیه میکند یا شیر دوشیده شده را با شیشه میخورد، ممکن است متوجه این وضعیت نشوید، زیرا نوک شیشه به راحتی در دهان نوزاد قرار میگیرد.
- درد نوک پستان در هنگام شیردهی با شیر مادر: نوزادان دارای چسبندگی زبان تمایل به جویدن یا گاز زدن نوک پستان دارند تا راحتتر بتوانند دهانشان را به پستان قفل کنند. این حالت باعث ایجاد درد و ناراحتی برای مادر میشود.
- افزایش وزن ناکافی: از آنجا که نوزاد شیر کافی نمیخورد، رشد او بسیار کمتر از میزان طبیعی خواهد بود.
- زبان V شکل: از آنجایی که در چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد، زبان به خط میانی دهان چسبیده است، زبان به شکل “V” با عمقی در محور آن دیده میشود. این حالت هنگامی که نوزاد گریه میکند، قابل مشاهده است.
- از دست دادن تمایل نوزاد به تغذیه با شیر مادر: در این شرایط تغذیه با شیر مادر برای مادر و نوزاد به کار سختی تبدیل میشود. کودک تمایلی به شیر خوردن ندارد و شیردهی برای مادر دردناک است. این شرایط در نهایت منجر به تغذیه با شیر خشک میشود.
- مشکلات دندانی: چسبندگی زبان منجر به ناهماهنگی دندانهای جلو در فک پایین و فاصله بین دو دندان میشود. کودک مبتلا به این مشکل، نمیتواند باقی ماندههای غذا را با زبان از میان دندانهایش خارج کند که خود موجب پوسیدگی دندانها میشود.
- مشکلات گفتاری: اگر چسبندگی زبان در ماههای اولیه تولد تشخیص داده نشود، ممکن است کودک در ادای واجهایی مانند ر، د، ش، ث، ز و ل مشکل پیدا کند. ادای این واجها نیازمند یک حرکت پیچیده زبانی است که برای این کودکان غیر ممکن است.
- دشواری در خوردن غذاهای خاص: کودکان نوپا، که میتوانند غذاهای متنوعی بخورند، ممکن است در خوردن برخی غذاها به مشکل برخورد کنند. برای نمونه، کودک نوپا قادر به لیس زدن بستنی یا آب نبات نخواهد بود.
- خطر خفگی: زبان کمک میکند تا غذا در مسیر درستی به سمت گلو برود. چسبندگی زبان مانع از انجام این کار میشود و بلعیدن غذا را سخت میکند. گاهی اوقات نیز ممکن است موجب خفه شدن نوزاد شود.
- مشکل در جویدن: غذا در بین دندانها و زبان حرکت میکند و خرد میشود. چسبندگی زبان انجام این کار را غیر ممکن میکند و باعث میشود که یک کودک نوپا نتواند به راحتی غذای جامد بخورد.
بهتر است که با تشخیص به موقع و انجام اقدامات درمانی، این مشکل هر چه سریعتر برطرف شود تا کودک آسیب کمتری ببیند.
در چه مواقعی مراجعه به پزشک نیاز است؟
اگر متوجه شدید که کودک شما چسبندگی زبان دارد، آن را با پزشک در میان بگذارید. پزشک به شما می گوید که کودک نیاز به جراحی دارد و یا خیر.
برخی از مواردی که شما باید با مشاهده آن ها به پزشک مراجعه کنید:
- اگر متوجه شده اید که کودک شما در شیر خوردن و یا خوردن خوراکی های دیگر مشکل دارد
- مشکل در بیان برخی کلمه ها و حروف در کودکان
- احساس درد دائمی در ناحیه فرنولوم و یا زیر زبان
- ایجاد زخم های بزرگ و یا توده هایی در اطراف فرنولوم
- پارگی در ناحیه فرنولوم که باعث خونریزی می شود.
- سوراخ شدن فرنولوم
چسبندگی زبان نوزاد چگونه درمان میشود؟
آزاد کردن زبان نوزاد تنها با جراحی برش فرنولوم امکان پذیر است. این روش frenotomy نامیده میشود. همچنین به عنوان frenulotomy و frenulectomy نیز شناخته میشود. یکی دیگر از روشهای جراحی، فورنالوپلاستی است که در موارد چسبندگی شدید زبان انجام میشود.
خطرات احتمالی این جراحی عبارتند از:
- خونریزی شدید
- عفونت محل جراحی
- تورم شدید
- آسیب به زبان و غدد تولید کننده بزاق
- باقی ماندن جای زخم جراحی
- اتصال مجدد فرنولوم به کف دهان
سخن آخر
اگر چسبندگی زبان موجب بروز مشکلات دیگر یا اختلال در رشد نوزاد نشود، نیازی به عمل جراحی نیست. برخی از نوزادان به خوبی از پس این شرایط بر میآیند و نیازی به جراحی ندارند. در این موارد تنها مشاهدات بلند مدت میتواند تعیین کند که آیا زبان نیاز به جراحی دارد یا خیر.
زبان، نقش مهمی در رشد گفتار و تغذیه کودک (به ویژه غذاهای جامد) دارد. کودکان مبتلا به چسبندگی زبان ممکن است نیاز به گفتار درمانی و تمرینات منظم زبان داشته باشند. اگر پدر و مادر تصمیم به انجام جراحی در سالهای آینده بگیرند، نیاز به بیهوشی عمومی وجود دارد. همچنین خطر بروز عوارض جانبی نیز افزایش مییابد، زیرا فرنولوم ضخیمتر میشود.
تشخیص به موقع و درمان زودهنگام چسبندگی زبان به کف دهان نوزاد موجب پیشگیری از عوارض آن در آینده و اختلال در رشد کودک میشود.